اصول ترجمه مقالات علمی: راهنمای جامع برای مترجمان تخصصی
ترجمه مقالات علمی، فرآیندی پیچیده و ظریف است که نیازمند تسلط بر دانش تخصصی، مهارت های زبانی قوی و آشنایی با اصول و فنون ترجمه متون علمی است. یک ترجمه دقیق و باکیفیت از مقاله علمی، نه تنها باید مفهوم اصلی متن را به درستی منتقل کند، بلکه باید لحن، سبک و ساختار نوشتاری آن را نیز حفظ نماید.
در این راهنمای جامع، به ارائه اصول کلیدی ترجمه مقالات علمی، نکات مهم در ترجمه اصطلاحات و مفاهیم تخصصی، و الزامات ویرایش و بازبینی ترجمه می پردازیم.
1. درک عمیق متن مبدا
اولین قدم در ترجمه هر متنی، درک عمیق و دقیق معنای متن مبدا است. مترجم باید قبل از شروع ترجمه، به طور کامل مقاله را مطالعه کند، با اصطلاحات و مفاهیم تخصصی آن آشنا شود و منظور نویسنده را به درستی درک کند. برای این منظور، لازم است که مترجم:
- تمامی واژگان و اصطلاحات تخصصی را در فرهنگ های تخصصی مرتبط جستجو کند و معنی دقیق آنها را بیابد.
- به ساختار جمله بندی، لحن و سبک نوشتار نویسنده توجه کند.
- هدف و پیام اصلی مقاله را به درستی درک کند.
2. انتخاب معادل های مناسب
انتخاب معادل های مناسب برای واژگان و اصطلاحات تخصصی، از مهمترین چالش های ترجمه مقالات علمی است. مترجم باید برای هر واژه یا اصطلاح، معادلی را انتخاب کند که:
- از نظر معنایی دقیق و مطابق با متن مبدا باشد.
- در زبان مقصد رایج و شناخته شده باشد.
- با لحن و سبک نوشتار مقاله همخوانی داشته باشد.
برای انتخاب معادل های مناسب، مترجم می تواند از منابع مختلفی مانند فرهنگ های تخصصی، واژه نامه های دو زبانه، و مقالات و متون تخصصی مرتبط استفاده کند.
3. حفظ ساختار و لحن متن
ترجمه صرفاً به معنای جایگزینی کلمات زبان مبدا با معادل های آنها در زبان مقصد نیست. مترجم باید در هنگام ترجمه، ساختار جمله بندی، لحن و سبک نوشتار متن مبدا را نیز حفظ کند. به این معنی که:
- ترتیب کلمات در جمله تا حد امکان باید حفظ شود.
- از جملات کوتاه و ساده استفاده شود.
- از اصطلاحات و عبارات پیچیده و ثقیل پرهیز شود.
- لحن متن باید با توجه به موضوع مقاله انتخاب شود.
4. ویرایش و بازبینی ترجمه
پس از اتمام ترجمه، ضروری است که مترجم متن ترجمه شده را به دقت ویرایش و بازبینی کند. در این مرحله، مترجم باید:
- اشتباهات املایی و نگارشی را برطرف کند.
- ن inconsistencies and inaccuracies را رفع کند.
- وضوح و روان بودن متن را بررسی کند.
- از نظر یک فرد متخصص دیگر برای بررسی نهایی ترجمه استفاده کند.
5. نکات مهم در ترجمه اصطلاحات و مفاهیم تخصصی
- در صورت عدم وجود معادل دقیق برای یک اصطلاح تخصصی، می توان از معادل سازی تحت اللفظی یا تعریفی استفاده کرد.
- برای اصطلاحات و مفاهیمی که در دو زبان معادل دقیقی ندارند، می توان از اصطلاحات برگردانی شده استفاده کرد.
- در صورت استفاده از اصطلاحات برگردانی شده، لازم است که در اولین بار به کار بردن آنها، معادل دقیق آنها نیز ارائه شود.
- از به کار بردن اصطلاحات عامیانه و غیرتخصصی در ترجمه مقالات علمی باید پرهیز شود.
6. الزامات ویرایش و بازبینی ترجمه
- ویرایش و بازبینی ترجمه باید توسط فردی انجام شود که به زبان مبدا و مقصد و همچنین به موضوع مقاله تسلط داشته باشد.
- در ویرایش و بازبینی ترجمه باید به نکاتی مانند وضوح، روان بودن، صحت علمی و لحن متن توجه شود.
- اشتباهات املایی، نگارشی، دستوری و معنایی باید در ویرایش و بازبینی ترجمه رفع شوند.
- در صورت لزوم، باید تغییراتی در ساختار جمله بندی و لحن متن ایجاد شود.
ترجمه مقالات علمی، امری تخصصی و چالش برانگیز است که نیازمند دانش، مهارت و تجربه کافی است. با رعایت اصول و نکات ارائه شده در این راهنما، می توانید ترجمه ای دقیق تهیه نمائید.
نقش بافت اجتماعی و اصطلاحات عامیانه در ترجمه
اصطلاحات عامیانه رایج در اقوام مختلف تاثیر زیادی در ترجمه متون دارد. بافت اجتماعی تعیین کننده اصطلاحات عامیانه است به صورتی که برخی از اصطلاحات عامیانه Slang مربوط به لهجه های محلی، فرهنگ اجتماعی و جایگاه افراد در گروه ها می شود.
برای مثال می خواهیم عبارت bee’s knees را معنا کنیم. این عبارت در فرهنگ های لغت عمومی و تخصصی دارای مفهوم قابل درکی نیست. این عبارت اصطلاحی است که از سال 1797 رایج شده و هیچ ارتباطی با زانوان زنبورعسل ندارد. در واقع تا پیش ازآن زمان چنین عبارتی در هیچ سند مکتوبی دیده نمی شد.این واژه تنها یکی از اصطلاحات عامیانه است که در ترجمه تاثیرگذار است.آشنایی با فرهنگ کشور مقصد می تواند در روند ترجمه تسهیل ایجاد کند.
روزنامه Ohio newspaper The Newark Advocate در سال 1922 برای اولین بار اقدام به استفاده از برخی اصطلاحات عامیانه کرد. عبارت bee’s knees یکی ازاین موارد بود که در محافل رسمی جایگاهی نداشت. این روزنامه با درخواست از عامه مردم به دنبال پیدا کردن معنای مناسب و قابل درج در کتب نوشتاری بود. این اقدام موجب توجه بیشتر به اصطلاحات عامیانه در قشر فرهنگی جامعه شد.
امروزه وجود فرهنگ های لغات زبان انگلیسی محدود به کلمات عمومی و تخصصی نمی شود بلکه فرهنگ لغات و اصطلاحات انگلیسی نیز تدوین شده که در امر ترجمه تحت اللفظی و ترجمه هم زمان تاثیر بسیاری داشته است. آشنایی با بافت اجتماعی و اصطلاحات عامیانه برای هر مترجم با تجربه ای ضروری است. آیا با ترجمه لغت به لغت می توان مفهوم مشخصی برای این عبارات پیدا کرد؟
the monkey’s eyebrows
the kipper’s knickers
the cat’s pyjamas
the snake’ships
بافت اجتماعی تنها با اصطلاحات خیابانی موجب تنش در زبان نمی شود بلکه واژه ها در فرهنگ های مختلف می توانند باسوء تفاهم برداشت شوند. برای مثال کلمه صبحانه، ناهار و یا شام در فرهنگ های گوناگون، زمان متفاوتی دارند. وعده غذایی شام در برخی از مناطق همان وعده غذایی عصر می باشد و در برخی دیگر غذایی است که بسیار دیرتر خورده می شود.
در زبان های گوناگون، بین سنین مختلف نیز اصطلاحاتی رایج است که در گروه های سنی دیگر معمول نیست. مانند اصطلاحات عامیانه در بین نوجوانان و یا جوانان که در زبان فارسی و انگلیسی به وفور دیده می شود. در ترجمه گاه با عباراتی دو پهلو، عامیانه، غیر مصطلح و یا کنایه آمیز مواجه می شوید. نادیده گرفتن این کلمات در ترجمه روان و انتقال پیام نویسنده مشکل ایجاد می کند.
