پروپوزال چیست؟ راهنمای جامع برای ارائه طرح پژوهشی
در دنیای تحقیقات و پژوهش، ارائه یک پروپوزال دقیق و منسجم، نقشی اساسی در جلب نظر مخاطبان و کسب حمایت مالی یا مجوزهای لازم برای انجام تحقیق ایفا میکند. پروپوزال به مثابه نقشه راه عمل برای یک پژوهش عمل میکند و به طور شفاف، اهداف، روشها، چارچوب زمانی و منابع مورد نیاز برای انجام یک تحقیق را تشریح میکند.
در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم پروپوزال، انواع آن، اجزای اصلی و نکات کلیدی برای نگارش یک پروپوزال موفق میپردازیم.
تعریف پروپوزال:
پروپوزال (Proposal) که در فارسی به معادل “پیشنهاد پژوهشی” ترجمه میشود، سندی رسمی و متقاعد کننده است که در آن، یک فرد یا گروه پژوهشی، طرح تحقیقاتی خود را به منظور جلب نظر مخاطبان خاص مانند اساتید، مدیران، نهادهای حمایتی یا سازمانهای دولتی ارائه میکند.
پروپوزال باید به گونهای نگاشته شود که به طور واضح، اهداف، چالشها، روشهای تحقیق، یافتههای مورد انتظار، جدول زمانی و بودجه مورد نیاز برای انجام پژوهش را شرح دهد.
انواع پروپوزال:
پروپوزالها را میتوان بر اساس اهداف و کاربرد آنها به دستههای مختلفی تقسیم کرد که از جمله متداولترین آنها عبارتند از:
- پروپوزال تحقیقاتی: این نوع پروپوزال برای ارائه طرح یک تحقیق علمی و جلب نظر حامیان مالی یا مجوزهای لازم برای انجام پژوهش استفاده میشود.
- پروپوزال پایاننامه: دانشجویان برای ارائه طرح نهایی پایاننامه خود به استاد راهنما و اخذ مجوز شروع به نگارش آن از پروپوزال پایاننامه استفاده میکنند.
- پروپوزال گرنت: این نوع پروپوزال برای ارائه طرح یک پروژه تحقیقاتی به منظور دریافت کمک مالی از نهادهای حمایتی یا دولتی نگاشته میشود.
- پروپوزال شغلی: برخی از افراد برای ارائه رزومه و مهارتهای خود در جهت یافتن شغل یا فرصتهای شغلی از پروپوزال شغلی استفاده میکنند.
- پروپوزال آموزشی: در برخی از برنامههای آموزشی، از دانشجویان خواسته میشود تا برای ارائه طرح درس یا پروژه آموزشی خود، پروپوزال آموزشی بنویسند.
اجزای اصلی پروپوزال:
یک پروپوزال جامع و کامل باید شامل بخشهای مختلفی باشد که هر کدام به ارائه اطلاعات خاصی در مورد طرح پژوهشی میپردازند. مهمترین اجزای یک پروپوزال عبارتند از:
- صفحه عنوان: در این صفحه، اطلاعات مربوط به عنوان پژوهش، نام نویسندگان یا اعضای گروه پژوهشی، تاریخ ارائه و نام مخاطبان پروپوزال ذکر میشود.
- چکیده: چکیده بخش کوتاهی از پروپوزال است که به طور خلاصه، اهداف، روشها، یافتههای مورد انتظار و اهمیت پژوهش را ارائه میکند.
- مقدمه: در بخش مقدمه، ضرورت انجام پژوهش، پیشینه موضوع و ادبیات مرتبط با آن به طور کامل تشریح میشود.
- بیان مسئله: در این بخش، مسئله اصلی که پژوهش به دنبال حل آن است به طور واضح و دقیق بیان میشود.
- اهداف پژوهش: اهداف اصلی و فرعی پژوهش به طور روشن و قابل اندازهگیری ارائه میشوند.
- مرور ادبیات: در این بخش، ادبیات مرتبط با موضوع پژوهش به طور جامع بررسی و منابع مورد استفاده ذکر میشوند.
- روششناسی: روشهای جمعآوری و تحلیل دادهها، ابزارها و تکنیکهای مورد استفاده و چارچوب زمانی پژوهش به طور دقیق شرح داده میشوند.
- یافتههای مورد انتظار: در این بخش، یافتههای احتمالی پژوهش بر اساس روششناسی ارائه شده پیشبینی میشوند.
- اهمیت پژوهش: اهمیت و ضرورت انجام پژوهش و کاربرد نتایج آن به طور شفاف بیان میشود.
- منابع: فهرستی از تمام منابع مورد استفاده در نگارش پروپوزال ارائه میشود.
- بودجه: در صورت نیاز، برآوردی از هزینههای انجام پژوهش ارائه میشود.
نکات کلیدی برای نگارش پروپوزال:
- خوانایی و وضوح: پروپوزال باید به زبانی ساده، روان و قابل فهم برای مخاطبان نوشته شود.
- دقت و صحت: تمام اطلاعات ارائه شده در پروپوزال باید دقیق، صحیح و مستند به منابع معتبر باشند.
پروپوزال چیست؟ پروپوزال همان طرح اولیه هر کار تحقیقی و پایاننامهای است. مثلاً قرار است در یک شرکت، یک بخش جدیدی مانند تولید یک محصول خاص راهاندازی شود. برای این کار ابتدا یک طرح اولیه نوشته میشود که میتواند شامل مواردی مانند اهداف کار، میزان سرمایه موردنیاز، مدتزمان رسیدن به سود، میزان صرفهجویی پس از اتمام کار و مواردی از این قبیل باشد. بهطورکلی هر کاری قبل از انجام باید بهصورت طرح اولیه بر روی کاغذ نگارش شود و افراد مرتبط، آن را مطالعه و بررسی کنند. و در صورت تائید، کار شروع میشود. حتی میتوان گفت یکی از موارد مهم در طرح اولیه پایاننامهها، امکانسنجی طرح است. آیا این پایاننامه امکان انجام دارد یا خیر؟
نوشتن پروپوزال برای پایاننامه
برای نوشتن یک پروپوزال، ابتدا باید چندین مقاله و پایان نامه را مطالعه کرده و عنوان مناسبی را انتخاب کنید. سپس به طور کامل، امکانسنجی کنید یعنی با مطالعه و بررسی قسمتهای مختلف پایاننامههای دیگر میتوانید به این نتیجه برسید که آیا برای پایاننامه خود نیز میتوانید این قسمتها را نگارش کنید. مثلاً اگر قرار است از پرسشنامه استفاده کنید آیا پرسشنامهی مربوط به متغیرهای شما وجود دارد یا خیر؟ یا اگر نیاز به جمعآوری اطلاعات خاصی هست آیا امکان جمعآوری این اطلاعات برای دانشجو وجود دارد یا خیر؟ و مسائل دیگر. بازهم تکرار میکنیم بعد از تائید پروپوزال توسط آموزش دانشگاه، امکان تغییرات کلی (حتی در بعضی دانشگاهها امکان تغییرات بسیار جزئی) در عنوان وجود ندارد.
قسمتهای مختلف یک پروپوزال دانشگاهی
برای دیدن قسمتهای مختلف یک پروپوزال میتوانید به فرمی که در سایت دانشگاهتان قرار دارد مراجعه کنید. فرمهای هر دانشگاهی میتواند در برخی جزئیات با دانشگاههای دیگر متفاوت باشد. همچنین فرم برخی رشته ها نیز با رشته های دیگر متفاوت است. شما باید دقیقاً فرم دانشگاه خودتان را که سربرگ دانشگاه را دارد دانلود کرده و مطالب را در قسمتهای تعیینشده قرار دهید. در برخی دانشگاهها فرم مربوط به عنوان پایان نامه نیز جداگانه است یعنی ابتدا باید عنوان توسط آموزش دانشگاه تائید شود سپس پروپوزال، نگارش و تائید شود.
در اینجا به نمونهای از مطالبی که معمولا در تمام پروپوزالها مشترک است اشاره می کنیم:
- واژگان کلیدی
- تعریف عملیاتی واژگان کلیدی
- بیان مسأله (تعریف و اهمیت موضوع)
- پیشینه تحقیق
- سؤالهای پژوهش/ فرضیهها
- جنبه نوآوری پژوهش
- روششناسی پژوهش ( شامل: طرح پژوهش- جامعه آماری و نمونه- روش گردآوری داده ها و اطلاعات- روش تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات)
- منابع و مآخذ مورد استفاده
نمونه فایل پروپوزال برای رشته های علوم انسانی
دفاع از پروپوزال
پروپوزال و طرحی که شما در ابتدا ارائه میکنید چندان نیازی به دفاع کردن ندارد اما در برخی از دانشگاهها پس از ارائه کتبی پروپوزال به بخش آموزش دانشگاه، جلسهای ترتیب داده میشود که در آن با حضور اساتید راهنما و مشاور و نیز استاد داور، دانشجو از طرح خود دفاع میکند یعنی به اساتید توضیح میدهد که هدف از انتخاب این عنوان، چیست و قرار است چهکارهایی انجام دهد گاهی اوقات ممکن است اساتید، عنوان پروپوزال را اندکی تغییر دهند و یک عنوان دیگر را با حضور دانشجو تعیین نمایند، البته کار درست این است که اساتید فقط مشکلات عنوان پروپوزال را به دانشجو ابلاغ نمایند تا در صورت تمایل دانشجو آنها را تغییر دهد یا به دنبال عنوان دیگری برای پروپوزال برود.