راهنمای جامع نوشتن پروپوزال کارشناسی ارشد و دکتری
نوشتن پروپوزال گامی ضروری در فرآیند پذیرش در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری است. پروپوزال به شما امکان می دهد تا موضوع تحقیق خود را معرفی کنید، اهمیت آن را توضیح دهید و متقاعد کنید که می توانید آن را با موفقیت به اتمام برسانید.
در این مقاله، راهنمای جامع نوشتن پروپوزال کارشناسی ارشد و دکتری را ارائه می دهیم.
مواردی که باید در پروپوزال خود بگنجانید:
- عنوان: عنوان پروپوزال شما باید مختصر، گویا و مرتبط با موضوع تحقیق شما باشد.
- چکیده: چکیده باید خلاصه ای از کل پروپوزال شما باشد، شامل زمینه تحقیق، سوالات پژوهشی، روش تحقیق، یافته های مورد انتظار و اهمیت تحقیق.
- مقدمه: در مقدمه باید زمینه تحقیق خود را به طور کامل شرح دهید و توضیح دهید که چرا این موضوع مهم است و چه شکافی در دانش موجود را پر می کند.
- بیان مسئله: در بیان مسئله باید سوالات پژوهشی خود را به طور واضح و دقیق بیان کنید.
- مروری بر ادبیات: در این بخش باید به بررسی منابع علمی مرتبط با موضوع تحقیق خود بپردازید و نشان دهید که چگونه تحقیق شما با تحقیقات قبلی مرتبط است.
- روش تحقیق: در این بخش باید روش تحقیق خود را به طور کامل شرح دهید، شامل نوع مطالعه، ابزارهای جمع آوری داده، روش های تجزیه و تحلیل داده ها و جدول زمانی برای انجام تحقیق.
- یافته های مورد انتظار: در این بخش باید به طور خلاصه به یافته های مورد انتظار از تحقیق خود اشاره کنید.
- اهمیت تحقیق: در این بخش باید توضیح دهید که چرا تحقیق شما مهم است و چه سهمی در دانش موجود در این زمینه خواهد داشت.
- منابع: در این بخش باید لیست کاملی از تمام منابعی که در پروپوزال خود از آنها استفاده کرده اید را ارائه دهید.
نکات مهم در نوشتن پروپوزال:
- از زبانی واضح و مختصر استفاده کنید. پروپوزال شما باید به گونه ای نوشته شود که برای خواننده ای که در زمینه تخصص شما نیست قابل فهم باشد.
- از اصطلاحات تخصصی به طور صحیح استفاده کنید. اگر از اصطلاحات تخصصی استفاده می کنید، حتماً آنها را به طور کامل تعریف کنید.
- پروپوزال خود را به دقت ویرایش کنید. مطمئن شوید که پروپوزال شما عاری از هرگونه غلط املایی و نگارشی است.
- از استادان راهنما و مشاوران خود مشورت بگیرید. استادان راهنما و مشاوران شما می توانند به شما در انتخاب موضوع تحقیق، نوشتن پروپوزال و انجام تحقیق خود کمک کنند.
مواردی که باید از آنها در پروپوزال خود اجتناب کنید:
- استفاده از اصطلاحات عامیانه و غیررسمی.
- استفاده از جملات طولانی و پیچیده.
- استفاده بیش از حد از نقل قول.
- عدم ارائه توضیحات کافی در مورد روش تحقیق.
- عدم ارائه یافته های مورد انتظار.
- عدم توضیح اهمیت تحقیق.
پس از تکمیل پروپوزال ارشد و دکتری و قبل از تسلیم آن به یک سازمان، بهتر است آن را مرور و میزان مطلوبیت آن را بررسی نمایید. محورهایی که در ادامه آمده است، برای این منظور طراحی شده اند. نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که تمامی محورهای مورد بحث در مورد تمامی پروپوزال ها صدق نمی کند و به طور کلی مطرح شده اند. به عنوان مثال، در پژوهش های توصیفی ممکن است نیازی به نگارش فرضیه یا فرضیه های پژوهش نباشد، لذا رعایت محورهای مطرح شده زیر در بخش فرضیه، برای چنین پژوهش هایی، ضرورتی نخواهد داشت. از نظر اصول علمی، زمانی پروپوزال پیشنهادی از مطلوبیت مناسبی برخوردار خواهد بود که محورهای زیر در فرآیند تکمیل آن رعایت شده باشد.
شرایط لازم برای تحقق مطلوبیت پروپوزال پروپوزال ارشد و دکتری:
1. موضوع پروپوزال:
- موضوع پروپوزال با تخصص و تحصیلات پژوهشگر ارتباط داشته باشد.
- موضوع به مشکل یا مشکلاتی بپردازد که از اولویت بالایی برخوردار باشد.
- موضوع غیر تکراری، نو و بدیع باشد.
- موضوع باید با سطح تحصیلی پژوهشگر و تجارب او هم خوانی داشته باشد.
- منابع لازم از قبیل اطلاعات، مواد و وسایل، تجهیزات، بودجه و غیره برای آموزش انجام پژوهش فراهم باشد.
- پژوهش در زمان مطرح شده قابل آموزش انجام باشد.
- نتایج حاصل از آموزش انجام پژوهش قابل توجه باشد.
- حقوق انسان ها و نکات اخلاقی در پژوهش رعایت شده باشد.
- از نظر اجتماعی، فرهنگی، ارزشی و سیاسی مقبولیت داشته باشد.
2. عنوان پروپوزال:
- از نظر آیین نگارش فارسی و انگلیسی بدون مشکل باشد
- عنوان، مشخص کننده مفهوم کلی محتوای پژوهش باشد
- عنوان واضح و روشن باشد
- عنوان کوتاه و در حد امکان مختصر باشد
- در عنوان از کلمات اختصاری مبهم استفاده نشده باشد
- در عنوان فارسی از بکار بردن کلمات اختصاری انگلیسی خودداری شده باشد
- در صورت لزوم، زمان و مکان آموزش انجام پژوهش ذکر شده باشد
- عنوان به سوالات چه چیز، چه کسانی، کجا، چگونه، کی، پاسخ گفته باشد
- در عنوان از عبارت های منفی و پیش داوری خودداری شده باشد
- عنوان هم زمان به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شده باشد
در عنوان انگلیسی، ترجیحاً حرف ابتدای کلمات، بجز حروف اضافه و حروف ربط، با حروف بزرگ نوشته شده باشد.
3. بیان مساله و اهمیت پژوهش:
- مساله یا مشکل احساس شده به روشنی تعریف شده باشد.
- آثار حاصل از تداوم مشکل تشریح شده باشد.
- این که چگونه آموزش انجام پژوهش به حل مشکل کمک خواهد کرد، بیان شده باشد.
- به ضرورت آموزش انجام پژوهش و تاثیر آن در بهبود و ارتقای امور اشاره شده باشد.
- حدود مشکل به طور کامل تشریح شده باشد.
- در بیان مساله، اطلاعات از کل به جز و از عمومی به اختصاصی براساس یک نظم منطقی تدوین شده باشد.
- بیان مساله، مستند به اطلاعات مناسب، مربوط، جدید و معتبر باشد.
- دلایل آموزش انجام پژوهش به طور کامل تشریح شده باشد.
- بیان مساله حاوی اطلاعات کلی و زمینه ای مربوط باشد.
- در بیان مساله پیوستگی مطالب رعایت شده باشد.
- افراد و سازمان های ذینفع نامبرده شده باشند.
- به پژوهش های آموزش انجام شدهدر زمینه مورد نظر در داخل و خارج از کشور اشاره شده باشد.
- وجه تمایز این پژوهش با سایر پژوهش ها بیان شده باشد.
- در آخرین بخش از بیان مساله، هدف پژوهش مطرح شده باشد.
4. اهداف پژوهش/ فرضیه پژوهش/ سوالات پژوهش:
- هدف آرمانی، کلی و اختصاصی یا ویژه، به روشنی بیان شده باشد.
- هدف کلی پژوهش بر عنوان پژوهش منطبق باشد.
- هدف کلی بیانگر نتیجه نهایی پژوهش باشد.
- هدف کلی براساس یک روال گام به گام به چند هدف ویژه جزیی تر تقسیم شده باشد.
- اهداف واقع بینانه باشند.
- نتایج حاصل از مجموع اهداف ویژه، دست یابی به هدف کلی را ممکن سازد.
- اهداف ویژه در عمل قابل اندازه گیری باشند.
- اهداف ویژه با افعال قابل سنجش و اندازه گیری بیان شده باشند.
- فرضیه های پژوهش به صورت یک گزاره جهت دار بیان شده باشند.
- فرضیه های پژوهش به صورت روشن، بدون ابهام و به صورت یک جمله خبری بیان شده باشند.
- سوالات پژوهش منطبق بر اهداف اختصاصی باشند.
- سوالات پژوهش رابطه بین دو یا چند متغیر را مطرح ساخته باشند.
- مفاهیم اساسی با استناد به مراجع علمی تعریف شده باشند.
- به ازای هر هدف اختصاصی، یک سوال پژوهشی مطرح شده باشد.
5. تعریف واژه ها، متغیرهای مورد سنجش و نحوه اندازه گیری آنها
- متغیرهای پژوهش از نظر نظری و عملیاتی تعریف شده باشند.
- در تعریف نظری به مستندات علمی اشاره شده باشد.
- تعریف عملیاتی واژه ها، منظور پژوهشگر را به طور دقیق بیان کرده باشد.
- متغیرها به شیوه ای عملی و قابل سنجش بیان شده باشند.
- تناسب نوع متغیر و مقیاس سنجش آنها رعایت شده باشد.
- نوع متغیرهای پژوهش، مشخص شده باشد.
- مقیاس سنجش متغیرهای پژوهش تعیین شده باشد.
- نقش متغیر در پژوهش معین شده باشد.
6. نوع پژوهش
- نوع پژوهش براساس هدف پژوهش مشخص شده باشد.
- نوع پژوهش بر مبنای فرآیند اجرای پژوهش تصریح شده باشد.
- نوع پژوهش بر مبنای زمان اجرای پژوهش ذکر شده باشد.
- نوع پژوهش براساس نتایج پژوهش تعیین شده باشد.
- امکان دسترسی به داده های مناسب با توجه به نوع پژوهش وجود داشته باشد.
7. روش پژوهش
- روش آموزش انجام پژوهش به طور کامل، مرحله به مرحله و به روشنی توصیف شده باشد.
- افعال فعالیت ها به زمان آینده بیان شده باشند.
- روش پژوهش با نوع پژوهش انطباق داشته باشد.
8. جامعه پژوهش
- جامعه پژوهش به دقت مشخص شده باشد.
- ملاک انتخاب نمونه به دقت معین شده باشد.
- جامعه برخوردار از ملاک های انتخاب باشد.
9. نمونه پژوهش
- روش نمونه گیری مشخص شده باشد.
- روش محاسبه حجم نمونه بیان شده باشد.
- چگونگی انتخاب نمونه به دقت توضیح داده شده باشد.
- نمونه مطرح شده، معرف کل جامعه پژوهش باشد.
10. محیط پژوهش
- محیط پژوهش مشخص شده باشد.
- حدود محیط پژوهش کاملا روشن باشد.
11. ابزار گردآوری و روش تحلیل داده ها
- ابزار گردآوری داده ها به طور کامل توصیف شده باشد.
- ابزار مطرح شده، مناسب ترین ابزار برای گردآوری داده باشد.
- ابزار انتخاب شده با نوع پژوهش هم خوانی داشته باشد.
- ابزار انتخاب شده با روش پژوهش هم خوانی داشته باشد.
- نحوه بررسی روایی و پایایی ابزار تشریح شده باشد.
- مراحل و جزئیات گردآوری داده ها، توضیح داده شده باشد.
- روش تحلیل داده ها در پژوهش مشخص شده باشد.
- به آزمون های آماری و نوع نرم افزارهای مورد نیاز اشاره شده باشد.
- آزمون های آماری مورد اشاره با نوع پژوهش تناسب داشته باشد.
12. مروری بر پیشینه پژوهش
- مقالات مطرح شده رابطه مستقیمی با موضوع و یا عنوان پژوهش داشته باشد.
- مطالب براساس تاریخ انتشار و از جدید به قدیم مرتب شده باشند.
- مقالات براساس محل آموزش انجام پژوهش در داخل یا خارج از کشور تفکیک شده باشند.
- مقالات مربوط با موضوع پژوهش، به تعداد کافی مورد بررسی قرار گرفته باشند.
- ژورنال های مورد استفاده دارای رتبه علمی باشند.
- ترجیحا از تاریخ انتشار مقالات حداکثر 5 سال سپری شده باشد.
- آدرس کامل کتاب شناختی مقالات استناد شده در بخش منابع ذکر شده باشد.
- اطلاعات مورد نیاز به قدر کفایت از مقالات استخراج و درج شده باشد.
13. محدودیت های پژوهش
- محدودیت های احتمالی در آموزش انجام پژوهش و روش حل آنها تشریح شده باشد.
- با وجود محدودیت های مطرح شده، امکان آموزش انجام پژوهش میسر باشد.
14. پیش بینی زمان لازم برای آموزش انجام پژوهش
- پژوهش به درستی مرحله بندی شده باشد.
- زمان پیش بینی شده با نوع پژوهش تناسب داشته باشد.
- گانت چارت مراحل آموزش انجام پژوهش ترسیم شده باشد.
- زمان اختصاص داده شده به هر مرحله، با میزان فعالیت مورد نیاز آن مرحله تناسب داشته باشد.
- حدود تاریخ دفاع و یا تحویل گزارش نهایی در مراحل پژوهش پیش بینی شده باشد.
- تدوین مقاله حاصل از پژوهش، در مراحل گانت چارت پژوهش لحاظ شده باشد.
15. جدول محاسبه هزینه های پژوهش
- در تکمیل هزینه ها، تفکیک هزینه ها از قبیل نیروی انسانی، تجهیزات و … رعایت شده باشد.
- واحد هزینه ها در بالای ستون مربوط درج شده باشد.
- هزینه های پژوهش براساس مراحل آموزش انجام پژوهش، تفکیک شده باشد.
- از درج هزینه هایی از قبیل «سایر هزینه ها» در جدول هزینه خودداری شده باشد.
- هزینه های مربوط به نیروی انسانی، براساس اسامی یا عناوین شغلی تفکیک شده باشد.
- تناسب نسبی بین هزینه های مطرح شده و نوع پژوهش برقرار باشد.
16. منابع گزارش نهایی
- کلیه منابع و ماخذی که در پژوهش مورد استفاده قرار گرفته، در انتهای گزارش فهرست شده باشند.
- شیوه معتبری برای بیان منابع پژوهش مورد استفاده قرار گرفته باشد.
- در کل گزارش، وحدت رویه در ارایه منبع وجود باشد.
- تعداد منابع کافی باشد.
- تمامی استنادات داده شده در متن، دارای آدرس کتاب شناختی در بخش منابع باشند.
- تمامی آدرس های کتاب شناختی در بخش منابع، ارجاع مربوط در متن داشته باشند.
- ترجیحا کمتر از 5 سال از تاریخ انتشار منابع مورد استفاده، سپری شده باشد.
- در پژوهش، هم از منابع فارسی و هم انگلیسی استفاده شده باشد.
- منابع مورد استفاده از تنوع مناسبی برخوردار باشد.
17. رعایت اصول نگارش در پروپوزال
- افعال مورد استفاده در پروپوزال به صورت زمان آینده بیان شده باشند.
- در نگارش از جملات کوتاه و حداکثر 5/2 سطر استفاده شده باشد.
- پاراگراف ها کوتاه و حداکثر 10 سطر باشند.
- از نشانه های نگارشی از قبیل نقطه، ویرگول و … به گونه ای صحیح استفاده شده باشد.
- شکل کامل هر گونه اختصارات زبان انگلیسی که برای اولین بار در متن ظاهر شده در زیرنویس درج گردیده باشند.
- اسامی افراد، مکان ها و اسامی دشوار زبان انگلیسی، زیرنویس شده باشند.
- پانویس های انگلیسی در متن با اعداد فارسی ارجاع شده باشند.
- پانویس های انگلیسی از چپ به راست و فارسی از راست به چپ به ترتیب شماره ارجاع مرتب شده باشند.
- از فونت های (قلم) مناسب و در اندازه های (سایز) مناسب استفاده شده باشد.
- از آوردن القاب از قبیل دکتر، مهندس، خانم، آقا، سرهنگ و … خودداری شده باشد.
- از آوردن اصطلاحاتی از قبیل خوشبختانه، متاسفانه، بدبختانه و … که حامل بار عاطفی خاصی هستند خودداری شده باشد.
- از به کاربردن اصطلاحات زبان انگلیسی که معادل آنها در زبان فارسی وجود دارد، پرهیز شده باشد.
- از عبارت هایی نظیر، علیرغم، با وجود این، افزون بر این، به علاوه، به عبارت دیگر و … بجا استفاده شده باشد.
- مطالب براساس یک نظم منطقی (شماره یا حروف الفبا) کدگذاری شده باشد.
- اشتباه املایی و انشایی وجود نداشته باشد
- ارقام و اعداد در متن فارسی با قلم فارسی و در متن انگلیسی با قلم انگلیسی نوشته شده باشد.
18. مشخصات ابزار گردآوری داده ها (پرسش نامه):
- پرسش نامه داری مقدم ه ای باشد که در ابتدای آن هدف از آموزش انجام پژوهش درج شده باشد.
- در مقدمه به ترغیب افراد برای پاسخگویی توجه شده باشد.
- رعایت محرمانگی در مقدمه مورد تاکید قرار گرفته باشد.
- پرسش نامه دارای نظم مطلوب باشد.
- حتی الامکان از پرسش های بسته استفاده شده باشد.
- در هر پرسش، تنها یک مفهوم مورد سوال قرار گرفته باشد.
- پرسش ها روشن و واضح طراحی شده باشند.
- پرسش ها با سطح تحصیلی و توان پاسخگو متناسب باشند.
- از طرح پرسش هایی که بر انگیزه پاسخگو به طور مستقیم و غیرمستقیم تاثیر منفی می گذارند، پرهیز شده باشد.
- از القا کردن جهت و پاسخ، در طراحی پرسش ها خودداری شده باشد.
- تعداد سوالات با توجه به میزان وقت پاسخگوها، تنظیم شده باشد.
- حتی الامکان مفاهیم کیفی بصورت کمی مطرح شده باشند.
- مقیاس های استفاده شده در پرسش نامه، با مقیاس های سنجش مطرح شده برای متغیرها متناسب باشد.
- روایی و پایایی مورد توجه باشد.
- نحوه تکمیل پرسش نامه به میزان کافی شفاف و روشن باشد.
