«📌 مجلات Predatory چیستند و چرا باید از آنها دوری کنیم؟»
🟥 بخش اول: مجلات Predatory چیستند؟ (تعریف و تاریخچه)
📚 واژه Predatory Journal به معنای «مجله شکارچی» یا «مجله سودجو» است. این اصطلاح نخستینبار توسط جفری بیل (Jeffrey Beall)، کتابدار و پژوهشگر دانشگاه کلرادو، در سال ۲۰۱۰ مطرح شد.
🔍 مجلات Predatory یا مجلات سودجو، نشریاتی هستند که وانمود میکنند مجلات علمی و پژوهشی هستند، اما در واقع هدف آنها دریافت پول از نویسنده است، نه انتشار دانش واقعی.
این مجلات:
فاقد داوری علمی واقعی هستند
کیفیت علمی مقالهها برایشان مهم نیست
بدون بررسی، در عرض چند روز مقاله را منتشر میکنند
معمولاً ساختار حرفهای دارند ولی اعتبار ندارند
🎯 ظاهر آنها ممکن است کاملاً شبیه مجلات معتبر باشد (لوگو، ISSN، ایمیل رسمی و…) اما از نظر محتوایی هیچ اعتبار علمی ندارند.
🟨 بخش دوم: نشانههای مجلات Predatory چیست؟ (ویژگیها و هشدارها)
در این بخش، نشانهها و ویژگیهایی که به شما کمک میکند مجلات سودجو را از مجلات معتبر علمی تشخیص دهید، بررسی میکنیم:
1️⃣ وعده چاپ سریع و بدون داوری علمی
⏳ اگر مجلهای وعده میدهد که «در عرض ۳ روز مقاله شما را چاپ میکنیم» یا «بدون ریجکت، فقط با پرداخت هزینه پذیرش میگیرید»، بسیار مشکوک است.
📌 داوری علمی واقعی حداقل ۲ تا ۶ هفته زمان میبرد.
2️⃣ ارسال ایمیلهای اغواگر و انبوه
📩 مجلات سودجو معمولاً با ارسال ایمیلهای تبلیغاتی و مبهم، پژوهشگران را تشویق به ارسال مقاله میکنند. محتوای این ایمیلها شامل:
دعوت رسمی برای مقاله شما بدون شناخت شما
وعده چاپ فوری و اعطای گواهی
درخواست همکاری بهعنوان عضو هیئت تحریریه بدون سابقه علمی
🛑 مجلات واقعی هیچگاه به این شکل نویسنده جذب نمیکنند.
3️⃣ هزینههای نامشخص یا غیرمنطقی
💰 برخی از این مجلات هیچ اطلاعاتی از هزینهها در سایتشان نمیدهند و بعد از پذیرش، درخواست مبلغ بالایی میکنند. برخی دیگر، هزینههای بسیار پایین و غیرواقعی میگیرند تا فقط مقاله را جذب کنند.
📌 در مجلات واقعی (Open Access)، هزینهها شفاف و در صفحه مخصوص APC (Article Processing Charge) ذکر میشود.
4️⃣ نمایهسازی جعلی یا ساختگی
🔍 مجلات سودجو معمولاً ادعا میکنند که در پایگاههایی مثل Scopus، Web of Science، PubMed یا DOAJ نمایه هستند. اما این ادعاها جعلی است یا مربوط به مجلاتی دیگر است.
✅ برای اطمینان:
در scopus.com یا mjl.clarivate.com نام مجله را جستجو کنید
اگر مجله در آن پایگاهها نبود، ادعای آن را باور نکنید
5️⃣ طراحی ضعیف وبسایت
🖥 بسیاری از این مجلات ظاهر فریبنده دارند، اما اگر با دقت نگاه کنید:
بخش تماس، درباره ما یا سیاستهای داوری ناقص است
آدرس ایمیل با دامنههای عمومی (مثل Gmail) است
گاهی لینکها کار نمیکنند یا اطلاعات ناقص دارند
6️⃣ هیئت تحریریه غیرواقعی یا ناشناس
👤 اگر اعضای هیئت تحریریه معرفی نشدهاند یا نامهایی ذکر شده که هیچ سابقه علمی در گوگل ندارند، به اعتبار مجله شک کنید.
📌 در مجلات علمی واقعی، اعضای تحریریه با وابستگی دانشگاهی و صفحه علمی معتبر معرفی میشوند.
🟩 بخش سوم: راهکارهای تشخیص و پیشگیری از ارسال مقاله به مجلات Predatory
حالا که با نشانههای مجلات سودجو آشنا شدید، در این بخش راهکارهای عملی برای پیشگیری از چاپ مقاله در این مجلات را معرفی میکنیم:
✅ ۱. بررسی نام مجله در پایگاههای معتبر
📌 اگر مجله در هیچکدام از این پایگاهها نبود یا اطلاعات آن مبهم بود، بهتر است با احتیاط پیش بروید.
✅ ۲. استفاده از فهرست سیاه (Beall’s List)
هرچند Beall’s List دیگر رسمی بهروزرسانی نمیشود، اما نسخههای غیررسمی آن در اینترنت وجود دارد که بسیاری از مجلات سودجو در آن فهرست شدهاند.
🔍 مثال:
https://beallslist.net
✅ ۳. مشورت با استادان یا پژوهشگران باتجربه
👨🏫 اگر دانشجو هستید یا تجربه کافی ندارید، حتماً پیش از ارسال مقاله، از استاد راهنما یا همکار پژوهشی مطمئن خود درباره مجله پرسوجو کنید.
✅ ۴. بررسی مقالههای قبلی منتشرشده در مجله
📄 قبل از ارسال مقاله، تعدادی از مقالات منتشرشده در مجله را بخوانید. اگر:
زبان علمی ضعیف بود
موضوعات نامرتبط یا سطحی داشت
ویرایش و ساختار مقالات ناقص بود
📌 احتمال جعلی بودن مجله بسیار بالاست.
✅ ۵. از مؤسسات مشاوره علمی معتبر استفاده کنید
اگر در انتخاب مجله دچار شک هستید، میتوانید از مشاوران علمی معتبر بخواهید که اعتبار مجله را بررسی کنند یا مجلات مناسب مقاله شما را پیشنهاد دهند.
🏁 جمعبندی نهایی:
مجلات Predatory با ظاهر حرفهای، ولی با نیت سودجویی، میکوشند از پژوهشگران ناآگاه یا کمتجربه سوءاستفاده کنند. چاپ مقاله در این مجلات نهتنها امتیاز علمی ندارد، بلکه ممکن است اعتبار پژوهشی شما را نیز زیر سوال ببرد.
🎯 پیشنهاد ما:
آگاه باشید
تحقیق کنید
و هرگز به وعدههای فریبنده اعتماد نکنید
🛡 علم جای صبر و صداقت است، نه میانبرهای خطرناک.
📕 بخش اول: آشنایی با مجلات Predatory (شکارچی) و مفهوم آنها
1. منظور از مجله Predatory چیست؟
✅ مجلات Predatory (یا به فارسی: شکارچی، سودجو یا جعلی) نشریاتی هستند که ظاهر علمی دارند اما داوری واقعی انجام نمیدهند و هدف اصلی آنها دریافت پول از نویسنده بدون ارائه خدمات علمی معتبر است.
2. چرا به این مجلات “شکارچی” میگویند؟
✅ چون این مجلات با وعدههای اغواگرانه مانند چاپ سریع، پذیرش تضمینی و هزینه پایین یا بالا، نویسندگان بیتجربه را “شکار” میکنند و مقاله را بدون بررسی علمی منتشر میکنند.
3. آیا مجلات Predatory واقعاً وجود دارند؟
✅ بله. صدها مورد از این مجلات در حال فعالیت هستند و برخی از آنها حتی وبسایتهایی با طراحی حرفهای دارند. این مجلات گاهی نامهایی مشابه مجلات معتبر دارند و ممکن است جعلی بودن آنها در نگاه اول مشخص نباشد.
4. چه تفاوتی بین مجلات Predatory و مجلات Open Access واقعی وجود دارد؟
✅
مجلات Open Access معتبر: دارای داوری واقعی، نمایهسازی رسمی، شفافیت در هزینهها و هیئت تحریریه مشخص هستند.
مجلات Predatory: معمولاً هیچ داوری علمی ندارند، اطلاعات سردبیران جعلی است و نمایهسازی آنها دروغین است.
5. چرا چاپ مقاله در مجله Predatory خطرناک است؟
✅ چون باعث:
بیاعتباری مقاله و رزومه پژوهشگر
رد شدن مقاله در دفاع یا ارتقاء علمی
اتلاف زمان و هزینه
احتمال استفاده غیرمجاز از مقاله توسط افراد یا سایتهای جعلی
بخش دوم: راههای شناسایی مجلات Predatory و ابزارهای تشخیص آنها
6. چگونه میتوان یک مجله Predatory را شناسایی کرد؟
✅ نشانههای هشداردهنده برای شناسایی مجلات شکارچی عبارتاند از:
وعده چاپ فوری یا تضمینی در کمتر از یک هفته
درخواست پول قبل از داوری مقاله
نبود اطلاعات معتبر از سردبیر و داوران
استفاده از ایمیل عمومی مانند Gmail یا Yahoo برای تماس با مجله
طراحی ضعیف یا غیراستاندارد وبسایت مجله
ادعای نمایهسازی در پایگاههای معتبر بدون ارائه لینک رسمی
7. آیا فقط مجلات خارجی میتوانند Predatory باشند؟
❌ خیر. برخی مجلات به ظاهر داخلی یا منطقهای نیز معیارهای جعلی دارند. زبان مجله معیار اعتبار نیست. آنچه مهم است، کیفیت داوری، ساختار رسمی، و نمایهسازی علمی است.
8. آیا اگر مجلهای پولی باشد، حتماً جعلی است؟
❌ نه لزوماً. بسیاری از مجلات Open Access معتبر نیز برای چاپ مقاله هزینه دریافت میکنند. تفاوت اصلی در وجود یا نبود داوری واقعی و نمایهسازی رسمی است. مجلهای که پول میگیرد اما مقاله را بدون داوری چاپ میکند، Predatory است.
9. آیا فهرستی از مجلات Predatory وجود دارد؟
✅ بله. Beall’s List معروفترین فهرست غیررسمی مجلات و ناشران مشکوک است.
نسخه جدید آن در سایتهای مستقل همچنان قابل دسترسی است:
🔗 https://beallslist.net
10. از چه ابزارهایی برای بررسی اعتبار مجلات استفاده کنیم؟
✅ پیشنهاد میشود پیش از ارسال مقاله، موارد زیر بررسی شود:
جستوجوی نام مجله در:
🔹 Scopus Preview
🔹 Web of Science Master Journal List
🔹 DOAJ.orgبررسی ISSN در https://portal.issn.org
استفاده از راهنمای “Think. Check. Submit” در سایت https://thinkchecksubmit.org
بخش سوم: پیامدهای چاپ مقاله در مجلات Predatory و راهکارهای انتخاب ایمن مجله
11. چه پیامدهایی در صورت چاپ مقاله در یک مجله Predatory وجود دارد؟
✅ مهمترین پیامدهای منفی عبارتاند از:
بیاعتباری مقاله در دانشگاهها، مراکز علمی و داوریهای رسمی
عدم پذیرش مقاله در پرونده ارتقا، دفاع پایاننامه یا مصاحبه دکتری
عدم امکان بازیابی مقاله برای اصلاح یا ارسال مجدد به مجله معتبر
رد شدن درخواستهای اپلای به دلیل ثبت مقاله در مجله جعلی
ضربه به اعتبار علمی شخصی و احتمال قرارگیری نام در لیست متخلفین پژوهشی
12. اگر متوجه شدیم مقالهمان در مجلهای جعلی چاپ شده، چه کنیم؟
✅ توصیههای حرفهای:
مقاله را از رزومه رسمی خود حذف کنید.
در صورت امکان با مجله مکاتبه و درخواست حذف مقاله را مطرح کنید (گرچه معمولاً پاسخ نمیدهند).
نسخه بازنویسیشده را با ذکر سابقه انتشار در مجله نامعتبر، بهصورت شفاف در نامه همراه به مجله معتبر دیگری ارسال کنید.
موضوع را با استاد راهنما یا دانشگاه مطرح و مستندسازی کنید.
13. آیا میتوان مقالهای را که در مجله جعلی چاپ شده، دوباره منتشر کرد؟
❌ در اغلب موارد، خیر. چون انتشار قبلی—even if in a predatory journal—بهعنوان “prior publication” تلقی میشود و ممکن است مانع چاپ مجدد شود. مگر آنکه مقاله تغییرات اساسی پیدا کرده باشد و موضوع در نامه Cover Letter برای داور توضیح داده شود.
14. چه راهکارهایی برای انتخاب ایمن مجله علمی وجود دارد؟
✅
همیشه از سایت رسمی مجله استفاده کنید، نه از لینک ارسالشده در ایمیل.
مجله را در پایگاههای رسمی (Scopus, WoS, DOAJ) جستوجو کنید.
اطلاعات هیئت تحریریه و داوری را بررسی کنید.
از ارسال مقاله به مجلاتی که وعده چاپ سریع یا تضمینی میدهند بپرهیزید.
با اساتید، همکاران علمی یا مراکز مشاوره پژوهشی معتبر مشورت کنید.
15. توصیه نهایی برای پژوهشگران تازهکار چیست؟
✅
هیچوقت برای «چاپ سریع» یا «گرفتن امتیاز فوری»، کیفیت علمی و اخلاق پژوهش را قربانی نکنید.
چاپ مقاله فرآیندی زمانبر اما ارزشمند است. با صبر، دقت و آگاهی، میتوان در مجلات معتبر منتشر شد.
حتی یک مقاله در مجله درست، بهتر از چند مقاله در مجلات جعلی است.
📌 جمعبندی:
مجلات Predatory با ظاهری حرفهای اما باطنی سودجویانه، تهدیدی جدی برای اعتبار علمی پژوهشگران هستند. تنها با شناخت نشانهها، استفاده از ابزارهای معتبر و پرهیز از تصمیمهای عجولانه میتوان از دام این مجلات در امان ماند.
