طراحی پرسشنامه یک فرآیند چندمرحله‌ای و پیچیده است که در یک‌زمان به جزئیات زیادی نیاز دارد. شايد مهم‌ترین بخش فرآيند تحقیق، ايجاد سؤالاتی است که با دقت بالایی می‌توانند نظرات، تجارب و رفتارهاي عمومي را اندازه‌گیری کنند. اگر اطلاعات جمع‌آوری‌شده بر اساس یک مبنای ضعیف از سؤالات مبهم یا جانب‌دارانه باشد، نمونه‌گیری تصادفی دقیق و نرخ بالای پاسخ‌دهی هدر خواهد رفت. ایجاد ابزارهای خوب شامل نوشتن سؤالات خوب و نیز سازمان‌دهی آن‌ها در یک پرسشنامه می‌شود. محققان اغلب علاقه‌مند به اندازه‌گیری تغییرات در طول زمان هستند، بنابراین باید توجه داشته باشند که چگونه نظرات و رفتارها در نظرسنجی‌های قبلی اندازه‌گیری شده است.
ایجاد یک پرسشنامه روشی است که در علوم اجتماعی به‌طور مکرر استفاده می‌شود. زیرا جمع‌آوری اطلاعات را در یک دنیای واقعی ممکن می‌سازد و بدین ترتیب تحقیق را مفید و نزدیک‌تر به خواننده می‌نماید. بسیار مهم است که محقق درک کاملی از مفهوم طراحی پرسشنامه داشته باشد. زیرا پرسشنامه‌ای که به‌خوبی آماده‌شده و به‌خوبی پیکربندی شود ارزش بالایی را در مرحله تجزیه‌وتحلیل به پایان‌نامه اضافه می‌کند.
برای طراحی پرسشنامه ، محقق باید به موارد خاصی توجه نماید. مثلاً اینکه آیا پرسشنامه مناسب است یا خیر، همچنین باید منابع موجود در دسترس را تشخیص دهد و تصمیم بگیرد که چه اطلاعاتی باید در یک پرسشنامه قرار گیرد. پرسشنامه باید شامل سؤالات مربوط به اهداف اولیه و مرور ادبیات باشد.
انواع پرسشنامه
پرسشنامه‌ها می‌توانند به دو صورت طراحی شوند:
پرسشنامه باز (open ended)
پرسشنامه بسته (closed ended)
در پرسشنامه باز، پاسخ‌های از پیش تعیین‌شده وجود ندارد و انتظار می‌رود که پاسخ‌دهندگان، توضیحاتی را از زبان خودشان بنویسند. اساساً این پرسشنامه‌ها در تحقیق اکتشافی برای تولید ایده‌های مختلف مفید است. در این نوع پرسشنامه‌ها پاسخ‌ها برای تجزیه‌وتحلیل بسیار مهم هستند. زیرا آن‌ها فاقد یکنواختی هستند. پرسشنامه‌های باز به‌طورکلی در تحقیقات کیفی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
نوع دوم، پرسشنامه بسته می‌باشد. پرسشنامه بسته به‌منظور به دست آوردن پاسخ‌های از پیش تعیین‌شده طراحی شده است. کار بررسی و تفسیر نتایج خروجی داده‌های پایان‌نامه، در این نوع از پرسشنامه‌ها، ساده است. پرسشنامه‌های بسته به‌طورکلی در تحقیقات کمی استفاده می‌شوند.
در زیر چند ویژگی برای طراحی پرسشنامه ارائه می‌شود:
- سؤالات پرسشنامه‌ها صرف‌نظر از اینکه بسته یا باز باشند، باید واضح، دقیق و ساده و آسان (و نه پیچیده و دشوار) طراحی شوند.
- پرسشنامه باید آسان و ساده باشد تا یادآوری کننده باشد و بهتر است جملات، کوتاه و قابل‌فهم باشند.
- سؤالات باید خلاقانه و با یک نظم خاصی طراحی شوند و هر سؤالی باید با سؤال دیگر ارتباط داشته باشد و همه سؤالات باید با موضوع پایان‌نامه مرتبط باشند.
- پرسشنامه باید به پاسخ‌دهندگان کمک کند تا به‌راحتی از یک سؤال به سراغ سؤال دیگر بروند.
- درنهایت، طراحی سؤالات باید از سؤالات غیرشخصی به شخصی، از سؤالات جنرال به سؤالات خاص و از سؤالات ساده به سؤالات مهم انجام گیرد.
