مبانی نظری ترجمه مقاله: گامی در جهت درک عمیق‌تر فرآیند ترجمه
ترجمه مقاله، فرآیندی پیچیده و ظریف است که نیازمند دانش و مهارت‌های تخصصی در دو حوزه اصلی است: زبان مبدا و زبان مقصد. با این حال، برای خلق ترجمه‌ای دقیق، روان و باکیفیت، توجه به مبانی نظری ترجمه نیز ضروری است. مبانی نظری ترجمه به درک عمیق‌تر فرآیند ترجمه و انتخاب روش مناسب برای ترجمه هر مقاله کمک می‌کند.
در این مقاله، به بررسی برخی از مهم‌ترین مبانی نظری ترجمه می‌پردازیم:
1. مدل‌های ترجمه:
- مدل ترجمه معادل‌یابی: در این مدل، مترجم به دنبال یافتن معادل دقیق هر کلمه و عبارت در زبان مقصد است.
- مدل ترجمه ساختاری: در این مدل، مترجم به جای تمرکز بر کلمات و عبارات، به ساختار جمله و روابط بین اجزای جمله توجه می‌کند.
- مدل ترجمه مبتنی بر معنا: در این مدل، مترجم به جای تمرکز بر ساختار جمله، بر معنای کلی متن تمرکز می‌کند و سعی می‌کند آن را به زبان مقصد منتقل کند.
2. رویکردهای ترجمه:
- ترجمه تحت‌اللفظی: در این رویکرد، مترجم تلاش می‌کند تا معنای دقیق و کلمه به کلمه متن را به زبان مقصد منتقل کند.
- ترجمه مفهومی: در این رویکرد، مترجم به جای ترجمه کلمه به کلمه متن، معنای کلی آن را به زبان مقصد منتقل می‌کند.
- ترجمه اقتباسی: در این رویکرد، مترجم متن را با توجه به فرهنگ و نیازهای مخاطبان هدف، به زبانی ساده و قابل فهم ارائه می‌کند.
3. معادل‌یابی:
معادل‌یابی، فرآیند یافتن معادل مناسب برای کلمات و عبارات در زبان مقصد است. معادل‌یابی می‌تواند بر اساس معادل‌یابی معنایی، معادل‌یابی ساختاری یا معادل‌یابی فرهنگی انجام شود.
4. انسجام و وضوح:
ترجمه باید از نظر انسجام و وضوح در زبان مقصد قابل قبول باشد. انسجام به معنای ارتباط منطقی بین اجزای متن و وضوح به معنای قابل فهم بودن متن برای مخاطبان هدف است.
5. لحن و سبک:
لحن و سبک متن اصلی باید در ترجمه حفظ شود. لحن به معنای عاطفی بودن یا عینی بودن متن و سبک به معنای شیوه نگارش متن است.
6. هنجارهای زبانی:
ترجمه باید با هنجارهای زبانی زبان مقصد مطابقت داشته باشد. هنجارهای زبانی شامل قواعد دستوری، نگارشی و املایی زبان هستند.
7. تأثیر فرهنگ:
فرهنگ نقش مهمی در ترجمه ایفا می‌کند. مترجم باید با فرهنگ زبان مبدا و زبان مقصد آشنا باشد تا بتواند ترجمه دقیق و مناسبی ارائه دهد.
8. نقش مترجم:
مترجم در فرآیند ترجمه نقشی کلیدی ایفا می‌کند. مترجم باید از مهارت‌های زبانی قوی، دانش تخصصی در حوزه موضوع مقاله و آشنایی با مبانی نظری ترجمه برخوردار باشد.
9. ابزارهای ترجمه:
ابزارهای ترجمه مانند فرهنگ‌های تخصصی، نرم‌افزارهای ترجمه و موتورهای جستجو می‌توانند به مترجم در انجام کار او کمک کنند.
10. ارزیابی ترجمه:
ترجمه باید توسط فردی دیگر ارزیابی شود تا از نظر دقت، روان بودن و مطابقت با متن اصلی بررسی شود.
امیدواریم این مقاله اطلاعات مفیدی در مورد مبانی نظری ترجمه ارائه داده باشد.
ياكوبسن از زبان شناسان مكتب پراگ بود كه ديد خاصي به ترجمه ادبيات داشته‌اند. طرح مباحثي چون تحليل گفتمان را به آنها نسبت می‌دهند. آنها واحد ترجمه را فراتر از حد كلمات و جمله می‌دانستند.
ياكوبسن هرگونه دگرگوني زباني را ترجمه به حساب می‌آورد و مفهوم زبان را از سوسور می‌گيرد. از نظر او ترجمه سه نوع است:
1ـ درون زباني: ياكوبسن معتقد است اگر مثلا نظم را به نثر برگردانيم يك نوع ترجمه انجام شده است. يك نوع باز نويسي درون زباني است. او اين نوع ترجمه را اين‌طور تعريف می‌كند:
An Interpretation of verbal signs by means of the signs another verbal system.
” يك نوع تفسير نشانه‌هاي كلامي با نشانه‌هاي كلامي ديگر. “
پس ياكوبسن ترجمه را تفسير می‌داند. از طرفي اگر به جاي an از the استفاده كرده بود تنها يك تفسير وجود داشت كه می‌توانستيم به آن ترجمه بگوييم. ولي وقتي an به كار برده است می‌تواند تفسيرها متعدد باشد.2 وقتي هر ترجمه‌اي يك تفسير است ومتن ممكن است تفسيرهاي مختلفي داشته باشد پس می‌تواند ترجمه هاي مختلفي هم داشته باشد. اين تعريف ما را از اين حكم كه هر متني تنها يك ترجمه دارد رها ميكند اما مشكلي هم پيش می‌آورد.
اگر هر متن قابليت تفسيرپذيري دارد و تفسيرهاي متعددي دارد چطور اين ترجمه‌ها ترجمه يك متن می‌شوند؟ چطور می‌توان قضاوت كرد كه كدام ترجمه درست است؟ واقعيت اينست كه همه متون قابليت تفسير پذيري دارند ولي بعضي متون دامنه تغيير پذيري بيشتري دارند.
2ـ بين زباني: همان ترجمه اي است كه به معناي اخص ما به كار می‌بريم. ترجمه يك متن از يك زبان كلامي به يك زبان كلامي ديگر.
3ـ بين نشانه‌اي: ترجمه از يك زبان كلامي به يك زبان غير كلامي است. اين نوع ترجمه دامنه ترجمه را براي ما خيلي باز می‌كند. با اين بيان هنر گرافيك هم ترجمه است. حتي يك قطعه موسيقي كه الهام گرفته از يك رمان است نيز ترجمه محسوب می‌شود.
