سرقت ادبی چیست و چگونه از آن جلوگیری کنیم؟
سرقت ادبی، که به آن پلاجریسم نیز گفته می‌شود، به استفاده از ایده‌ها، کلمات یا عبارات شخص دیگر بدون ذکر منبع آن اطلاق می‌شود. این کار در دنیای آکادمیک و علمی یک تخلف جدی محسوب می‌شود و می‌تواند عواقب سختی برای دانشجویان، پژوهشگران و نویسندگان به دنبال داشته باشد.
انواع سرقت ادبی:
- سرقت ادبی مستقیم: کپی کردن مستقیم جملات یا پاراگراف‌ها از منبع دیگر بدون ذکر منبع.
- سرقت ادبی غیرمستقیم: استفاده از ایده‌ها یا مفاهیم منبع دیگر بدون ذکر منبع و با بازنویسی آنها.
- سرقت ادبی موزاییکی: کپی کردن جملات یا عبارات کوتاه از منابع مختلف و کنار هم قرار دادن آنها برای ایجاد متنی جدید بدون ذکر منبع.
- خودسرقت ادبی: ارائه ی مقاله یا پژوهشی که قبلا توسط خود فرد در جایی دیگر ارائه شده است.
عواقب سرقت ادبی:
- اخراج از دانشگاه: در موارد شدید، دانشجویانی که مرتکب سرقت ادبی می‌شوند، ممکن است از دانشگاه اخراج شوند.
- عدم دریافت نمره قبولی در درس: درسی که در آن سرقت ادبی رخ داده است، ممکن است نمره ی مردود دریافت کند.
- تخریب اعتبار علمی: سرقت ادبی می‌تواند به اعتبار علمی فرد آسیب برساند و او را از انجام پژوهش یا تدریس در دانشگاه محروم کند.
- اقدامات قانونی: در برخی موارد، سرقت ادبی می‌تواند منجر به پیگرد قانونی و پرداخت غرامت به صاحب اثر اصلی شود.
راه‌های جلوگیری از سرقت ادبی:
- استفاده از منابع معتبر: برای نوشتن مقالات و پژوهش‌های خود، از منابع معتبر مانند کتاب‌ها، مقالات علمی و وب‌سایت‌های معتبر استفاده کنید.
- ذکر منبع: برای هر ایده، جمله یا عبارتی که از منبع دیگری استفاده می‌کنید، حتماً منبع آن را ذکر کنید.
- استفاده از نقل قول: برای نقل قول مستقیم از منابع دیگر، از علامت نقل قول و گیومه استفاده کنید.
- پارافریز: سعی کنید ایده‌ها و مفاهیم منابع دیگر را با کلمات خودتان بازنویسی کنید.
- استفاده از نرم افزارهای ضد سرقت ادبی: از نرم افزارهای ضد سرقت ادبی برای بررسی متن خود و یافتن موارد احتمالی سرقت ادبی استفاده کنید.
منابع برای یادگیری بیشتر:
- راهنمای پیشگیری از سرقت ادبی در دانشگاه علامه طباطبایی: [نشانی وب نامعتبر برداشته شد]
- مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران: [نشانی وب نامعتبر برداشته شد]
- ویکی‌پدیا: سرقت ادبی: https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%82%D8%AA_%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C
نکات مهم:
- آگاهی از قوانین مربوط به سرقت ادبی در دانشگاه یا موسسه ی آموزشی خود بسیار مهم است.
- در صورت مشاهده ی هرگونه مورد مشکوک به سرقت ادبی، حتماً آن را به مسئولان مربوطه گزارش دهید.
- با رعایت اصول اخلاقی و استفاده ی درست از منابع، می‌توانید از بروز سرقت ادبی و عواقب آن جلوگیری کنید.
با به کارگیری راهکارهای ارائه شده در این مقاله، می‌توانید از بروز سرقت ادبی در نوشته‌ها و پژوهش‌های خود جلوگیری کرده و به یک نویسنده یا پژوهشگر با اعتبار تبدیل شوید.
سرقت ادبی
چیست و چگونه انجام می شود؟
برخی موارد مقالاتی به چاپ و انتشار می رسند که حاصل تحقیق و تلاش نویسنده نیست و به طور عمده و کلی از روی مقالات دیگر پژوهشگران کپی برداری شده است. سرقت علمی و ادبی نوعی از همین کپی برداری هاست که به طورعمد آموزش انجام شده و در هیچ کجا امر پسندیده ای نیست. در ادامه بد نیست کمی بیشتر از سرقت ادبی بدانیم:
Plagiarism
به طور کلی هر گونه استفاده غیر قانونی از افکار، ایده ها یا کلام شخص دیگر را Plagiarism یا سرقت ادبی گویند. به این صورت که شخصی ایده فردی دیگر را بدون اجازه وی برای نفع شخصی خویش به کار گیرد. این ایده می تواند در گفتار یا نوشتار شخص دیده شود.
کلمه Plagiarism در ریشه لاتین و یونانی به مفهوم دزدی و یا کش رفتن است که در اصطلاح به کپی برداری کلی و یا قسمتی از متن چاپی یا گفتاری اطلاق می شود. به این ترتیب که گاهی در نوشتار جملات و یا یک پاراگراف از مطلبی دیگر، بدون ذکر منبع عینا کپی می شود و گاهی کل متن بدون کوچکترین تغییر و یا ذکر نام نویسنده اصلی دقیقا مورد استفاده قرار می گیرد که در هر دو حالت سرقت ادبی محسوب می شود.
کاهی سبک و ایده اصلی از سخنرانی و کنفرانس کپی می شود که می تواند حاوی روش ابداعی جدید و یا حتی ایده یک اختراع باشد. باید بدانید که دارایی های فکری هر فرد متعلق به خود اوست و مالکیت فکری و تحقیقاتی شخص نباید بدون کسب اجازه مورد استفاده غیر قرار گیرد. استناد دهی به منبع در این مورد سرقت ادبی محسوب نمی شود.
سرقت ادبی معطوف به مسائل ادبی نیست و به کپی برداری از تحقیقات علمی در قالب نوشتار نیز سرقت ادبی یا علمی اطلاق می شود و تفاوتی در اصل موضوع ندارد. به تعبیری بیش از 10 کلمه و به تعبیری دیگر یک پاراگراف در حدود 30 کلمه که به صورت کامل کپی شده باشد به منزله سرقتی ادبی تلقی می شود.
انواع سرقت ادبی در مقالات علمی
گاهی مقدمه و یا فرضیات دو مقاله به طور کامل از روی هم کپی شده ولی متن اصلی و روش های تحقیق متفاوت است. کپی برداری از روی بخش هایی از مقاله نیز در زمره سرقت ادبی قرار می گیرد.استناد دهی به یک مقاله و چاپ مقاله در یک فصل از کتاب با کسب مجوز از صاحب اثر بلامانع بوده و مشکلی از لحاظ سرقت ادبی ندارد.
آموزش انجام پایاننامه و استفاده از مقالات دیگر، بدون استناد دهی می تواند خطر دزدی ادبی را به همراه داشته باشد. استخراج مقاله از پایاننامه و چاپ و انتشار آن در ژورنال تنها توسط محقق اصلی و صاحب اثر مجاز است و بدون اطلاع از نویسنده مجاز نمی باشد.
پرسش و پاسخ درباره عبارت “سرقت ادبی چیست و چگونه انجام می‌شود؟”
1. سرقت ادبی چیست؟
پاسخ:
سرقت ادبی به استفاده از آثار، ایده‌ها، جملات، یا نتایج تحقیقات دیگران بدون ذکر منبع یا اجازه از صاحب اثر گفته می‌شود. این عمل به‌عنوان نوعی تقلب و نقض حقوق معنوی دیگران محسوب می‌شود و می‌تواند شامل استفاده از متون نوشتاری، ایده‌ها، تصاویر، یا حتی داده‌های علمی دیگران باشد. سرقت ادبی نه‌تنها اخلاقی نیست بلکه در بسیاری از کشورها از نظر قانونی نیز مجازات‌هایی به همراه دارد.
2. انواع سرقت ادبی چیست؟
پاسخ:
سرقت ادبی می‌تواند به‌صورت‌های مختلفی انجام شود، از جمله:
- سرقت مستقیم: کپی‌برداری دقیق از متنی بدون ذکر منبع.
- سرقت پارافریز: بازنویسی متنی به زبان خود، اما با حفظ ساختار و محتوای اصلی بدون ارجاع به منبع.
- سرقت خودی: زمانی که فرد متنی که قبلاً نوشته است را به‌عنوان اثر جدید خود منتشر می‌کند.
- سرقت ایده: استفاده از ایده‌ها یا مفاهیم کسی دیگر بدون ذکر نام صاحب اثر.
- سرقت از منابع غیرمعتبر: استفاده از اطلاعات یا منابع نادرست و معرفی آنها به‌عنوان منبع معتبر.
3. چگونه سرقت ادبی انجام می‌شود؟
پاسخ:
سرقت ادبی می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود، از جمله:
- کپی‌برداری از متون و مقالات: کپی‌برداری مستقیم از مقالات، کتاب‌ها یا دیگر منابع علمی بدون ارجاع به آنها.
- پایان‌نامه‌ها و مقالات علمی: در برخی موارد، دانشجویان یا پژوهشگران مطالبی از مقالات دیگران کپی کرده و در پایاننامه یا مقاله خود قرار می‌دهند بدون ذکر منبع.
- استفاده از ایده‌ها و مفاهیم: فرد ممکن است ایده‌های مطرح شده در یک کتاب یا مقاله علمی را بدون تغییر یا با تغییرات جزئی در اثر خود به کار برد.
- استفاده از عکس‌ها و گراف‌ها بدون ذکر منبع: استفاده از تصاویر، جداول و نمودارها در پروژه‌ها و مقالات علمی بدون ارجاع به منبع اصلی.
4. چرا سرقت ادبی یک مشکل اخلاقی است؟
پاسخ:
سرقت ادبی یک مشکل اخلاقی است زیرا در آن فرد بدون اجازه یا ذکر منبع از تلاش‌ها و زحمات دیگران بهره می‌برد. این عمل موجب نقض حقوق معنوی و intellectual property دیگران می‌شود و به نوعی به ارزش و اصالت کارهای علمی و ادبی آسیب می‌زند. علاوه بر این، سرقت ادبی موجب می‌شود که افرادی که از آن بهره‌برداری کرده‌اند به‌جای تلاش خود، تلاش‌های دیگران را به‌عنوان کار خود معرفی کنند.
5. چه عواقبی برای سرقت ادبی وجود دارد؟
پاسخ:
سرقت ادبی می‌تواند عواقب جدی داشته باشد، از جمله:
- پیامدهای قانونی: در بسیاری از کشورها، سرقت ادبی ممکن است به‌عنوان نقض حقوق مالکیت معنوی یا قانون حق نشر محسوب شود و ممکن است به جریمه‌های مالی یا حتی حکم‌های زندان منجر شود.
- خطرات شغلی: افراد متهم به سرقت ادبی ممکن است اعتبار حرفه‌ای خود را از دست بدهند و نتوانند در عرصه‌های علمی یا حرفه‌ای به‌طور مؤثر ادامه دهند.
- اخراج از دانشگاه یا سازمان: دانشجویان و پژوهشگران که متهم به سرقت ادبی شوند، ممکن است از دانشگاه یا مؤسسه‌ای که در آن مشغول به تحصیل یا کار هستند اخراج شوند.
- آسیب به شهرت: سرقت ادبی می‌تواند به شهرت علمی و اجتماعی فرد آسیب وارد کند و اعتماد دیگران به او را کاهش دهد.
6. چگونه می‌توان از سرقت ادبی جلوگیری کرد؟
پاسخ:
برای جلوگیری از سرقت ادبی، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- ارجاع صحیح: همواره منابع استفاده‌شده را به‌درستی ذکر کنید و از ارجاع‌دهی مناسب به مقالات و کتاب‌ها اطمینان حاصل کنید.
- استفاده از ابزارهای تشخیص سرقت ادبی: ابزارهای آنلاین مانند Turnitin و Grammarly می‌توانند به شناسایی سرقت ادبی در متون کمک کنند.
- نویسندگی مستقل: تلاش کنید تا مطالب و ایده‌های خود را بنویسید و تنها در صورت نیاز از منابع معتبر به‌عنوان مرجع استفاده کنید.
- آگاهی از قوانین کپی‌رایت: با قوانین حقوقی مرتبط با سرقت ادبی و حق نشر آشنا شوید تا از تخلفات احتمالی جلوگیری کنید.
- آموزش نحوه نقل قول صحیح: یادگیری اصول صحیح نقل‌قول و پارافریز در نوشتارهای علمی و ادبی از اهمیت زیادی برخوردار است.
7. آیا سرقت ادبی همیشه عمدی است؟
پاسخ:
نه، سرقت ادبی همیشه عمدی نیست. گاهی افراد به‌طور ناخواسته و بدون آگاهی از اصول علمی و اخلاقی در نقل قول و استفاده از منابع، سرقت ادبی انجام می‌دهند. برای مثال، برخی ممکن است فراموش کنند که منبع را ذکر کنند یا به‌طور نادرست از ایده‌ها یا جملات دیگران استفاده کنند. با این حال، این نوع سرقت نیز به‌عنوان تخلف شناخته می‌شود و باید در نگارش‌های علمی و تحقیقاتی از آن جلوگیری کرد.
8. آیا در همه زمینه‌ها و رشته‌ها سرقت ادبی یکسان است؟
پاسخ:
سرقت ادبی ممکن است در رشته‌ها و زمینه‌های مختلف به‌نوعی متفاوت باشد. به‌طور مثال، در رشته‌های انسانی مانند ادبیات، تاریخ و فلسفه، سرقت ادبی بیشتر به استفاده نادرست از متون و نظریات مطرح‌شده توسط دیگران مربوط می‌شود، در حالی که در رشته‌های علمی و مهندسی، ممکن است سرقت از داده‌ها یا تحقیقات آزمایشگاهی دیگران بیشتر مدنظر باشد. با این حال، در تمامی رشته‌ها، رعایت حقوق مالکیت معنوی و ارجاع دقیق به منابع، امری ضروری است.
9. چه تفاوتی میان سرقت ادبی و استفاده قانونی از منابع وجود دارد؟
پاسخ:
تفاوت اصلی میان سرقت ادبی و استفاده قانونی از منابع در این است که در استفاده قانونی از منابع، فرد به‌طور صحیح و مطابق با اصول علمی، منابع را ارجاع می‌دهد و اجازه انتشار یا استفاده از محتوای سایر افراد را دارد. در حالی که سرقت ادبی در واقع استفاده بدون اجازه از ایده‌ها، مطالب و کارهای دیگران است، بدون اینکه اشاره‌ای به منبع اصلی صورت گیرد.
10. آیا سرقت ادبی فقط به متون محدود می‌شود؟
پاسخ:
خیر، سرقت ادبی محدود به متون نوشتاری نیست. این مشکل می‌تواند شامل سرقت ایده‌ها، گرافیک‌ها، تصاویر، موسیقی، فیلم‌ها و حتی داده‌ها و نتایج تحقیقات باشد. در واقع، هرگونه استفاده از اثر یا کار فرد دیگری بدون ذکر منبع می‌تواند به‌عنوان سرقت ادبی شناخته شود.
نتیجه‌گیری:
سرقت ادبی یک تخلف جدی است که می‌تواند به عواقب حقوقی، حرفه‌ای و اخلاقی منجر شود. برای جلوگیری از آن، باید همیشه منابع استفاده‌شده را به‌طور صحیح و دقیق ذکر کرد و از نوشتار مستقل و آگاهانه استفاده نمود. استفاده از ابزارهای آنلاین و آموزش‌های مناسب می‌تواند در پیشگیری از این نوع تقلب مؤثر باشد.
