نقش کلیدی استاد راهنما در نگارش پایاننامه کارشناسی ارشد: راهنمایی، پشتیبانی و هدایت دانشجو در مسیر پژوهش
نگارش پایاننامه کارشناسی ارشد، سفری علمی و پژوهشی پرمخاطره اما ارزشمند است که نیازمند تلاش، پشتکار و تعهد فراوان از سوی دانشجو است. در این مسیر، استاد راهنما به عنوان مربی و راهنمایی دلسوز، نقشی کلیدی در هدایت و پشتیبانی دانشجو ایفا می‌کند و او را در رسیدن به سرمنزل مقصود یاری می‌رساند.
انتخاب استاد راهنما:
انتخاب استاد راهنما، اولین قدم در نگارش پایاننامه است. استاد راهنما باید دارای تخصص و دانش کافی در زمینه موضوع انتخابی دانشجو باشد و از تجربه و مهارت لازم در هدایت و راهنمایی دانشجویان پژوهشگر برخوردار باشد.
وظایف استاد راهنما:
- راهنمایی و هدایت دانشجو در انتخاب موضوع و تدوین پروپوزال: استاد راهنما با دانش و تجربه خود، به دانشجو در انتخاب موضوعی مناسب برای پایاننامه و تدوین پروپوزالی قوی و متقاعد کننده کمک می‌کند.
- نظارت بر پیشرفت کار دانشجو: استاد راهنما به طور مرتب بر پیشرفت کار دانشجو نظارت می‌کند و در صورت نیاز، راهنمایی‌ها و رهنمودهای لازم را ارائه می‌دهد.
- ارائه بازخورد و پیشنهادات سازنده: استاد راهنما پس از مطالعه هر بخش از پایاننامه، بازخورد و پیشنهادات سازنده‌ای به دانشجو ارائه می‌دهد تا او بتواند کیفیت کار خود را ارتقا دهد.
- کمک به دانشجو در انجام روش تحقیق: استاد راهنما با توجه به موضوع و نوع تحقیق، به دانشجو در انتخاب روش تحقیق مناسب و اجرای صحیح آن کمک می‌کند.
- معرفی منابع علمی و اطلاعاتی: استاد راهنما منابع علمی و اطلاعاتی معتبر را به دانشجو معرفی می‌کند تا او بتواند از آنها در پژوهش خود استفاده کند.
- آماده سازی دانشجو برای ارائه و دفاع از پایاننامه: استاد راهنما به دانشجو در آماده سازی ارائه و دفاع از پایاننامه کمک می‌کند و نکات لازم را به او آموزش می‌دهد.
ویژگی‌های یک استاد راهنمای خوب:
- تخصص و دانش کافی در زمینه موضوع انتخابی دانشجو
- تجربه و مهارت لازم در هدایت و راهنمایی دانشجویان پژوهشگر
- تعهد و مسئولیت‌پذیری
- برخورد صبورانه و دلسوزانه با دانشجو
- توانایی ارائه بازخورد و پیشنهادات سازنده
- دسترسی و در دسترس بودن برای دانشجو
نقش استاد راهنما فراتر از یک وظیفه آموزشی است. استاد راهنما نقش مربی، مشاور و حامی را برای دانشجو ایفا می‌کند و او را در مسیر پر پیچ و خم نگارش پایاننامه یاری می‌رساند. دانشجویی که از راهنمایی‌ها و پشتیبانی‌های استاد راهنمای خود به درستی بهره‌مند شود، می‌تواند پایان‌نامه‌ای قوی و ارزشمند نگارش کند و گامی مهم در جهت ارتقای دانش و مهارت‌های خود در رشته تحصیلی خود بردارد.
در اینجا به چند نکته کلیدی برای تعامل موثر با استاد راهنما اشاره می‌کنیم:
- انتخاب موضوعی که به آن علاقه دارید و در مورد آن اطلاعات کافی دارید.
- تدوین پروپوزالی قوی و متقاعد کننده.
- برقراری ارتباط منظم با استاد راهنما و ارائه گزارش دوره‌ای از پیشرفت کار.
- رعایت deadlines و انجام تعهدات خود به موقع.
- پرسیدن سوالات و درخواست راهنمایی در صورت نیاز.
- احترام گذاشتن به نظرات و پیشنهادات استاد راهنما.
- آمادگی برای ارائه و دفاع از پایاننامه.
با انتخاب استاد راهنمای مناسب و برقراری تعاملی موثر با او، می‌توانید از تجارب و دانش ارزشمند او بهره‌مند شوید و پایان‌نامه‌ای قوی و ارزشمند نگارش کنید که نقطه عطفی در دوران تحصیلی و مسیر شغلی شما خواهد بود.
1- انتخاب استاد راهنما در پایان نامه ارشد: راهنمای جامع
انتخاب استاد راهنما، یکی از مهم ترین گام ها در فرآیند انجام پایان نامه ی ارشد است. استاد راهنما نقشی اساسی در هدایت و نظارت بر انجام پژوهش، ارائه ی راهنمایی های لازم و ارتقای کیفیت پایان نامه ایفا می کند. در این مطلب، به بررسی نکات کلیدی در انتخاب استاد راهنما و ارائه ی راهنمایی جامع برای انتخابی درست و آگاهانه می پردازیم.
اهمیت انتخاب استاد راهنما:
- هدایت و نظارت بر انجام پژوهش: استاد راهنما با دانش، تجربه و تخصص خود، پژوهشگر را در مسیر انجام پژوهش هدایت و راهنمایی می کند و بر مراحل مختلف انجام پژوهش، از جمله انتخاب موضوع، تدوین پروپوزال، جمع آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل داده ها و نگارش پایان نامه نظارت می کند.
- ارائه ی بازخورد و پیشنهادات: استاد راهنما با بررسی و ارزیابی مراحل مختلف انجام پژوهش، بازخوردها و پیشنهادات لازم را به پژوهشگر ارائه می دهد تا کیفیت پژوهش را ارتقا دهد.
- ارتقای کیفیت پایان نامه: انتخاب استاد راهنمای مناسب، نقشی اساسی در ارتقای کیفیت پایان نامه و افزایش احتمال موفقیت در دفاع از آن ایفا می کند.
- ایجاد ارتباطات علمی: انتخاب استاد راهنما می تواند فرصتی برای ایجاد ارتباطات علمی با ایشان و سایر محققان در حوزه ی مورد مطالعه فراهم کند.
نکات کلیدی در انتخاب استاد راهنما:
- تخصص و زمینه ی فعالیت: استاد راهنما باید در حوزه ی موضوعی پایان نامه شما تخصص و تجربه ی کافی داشته باشد و به ادبیات و روش های تحقیق در این حوزه آشنایی کامل داشته باشد.
- فعالیت های علمی: به سابقه ی علمی استاد راهنما مانند مقالات، کتاب ها، طرح های تحقیقاتی و جوایز علمی ایشان توجه کنید.
- شخصیت و سبک کاری: استاد راهنما باید شخصیتی صبور، دلسوز، متعهد و پاسخگو باشد و از سبک کاری و نظرات شما حمایت کند.
- دسترسی و زمان: به در دسترس بودن استاد راهنما و زمان کافی ایشان برای تعامل و ارائه ی راهنمایی به شما توجه کنید.
- تجربه ی قبلی در راهنمایی دانشجویان: از تجربیات دانشجویان قبلی که با این استاد راهنما کار کرده اند، اطلاع کسب کنید.
مراحل انتخاب استاد راهنما:
- بررسی لیست اساتید: لیست اساتاد گروه آموزشی خود را بررسی کنید و اطلاعات مربوط به تخصص، زمینه ی فعالیت، فعالیت های علمی و … آنها را جمع آوری کنید.
- مشورت با اساتید و دانشجویان: با اساتید و دانشجویان گروه آموزشی خود مشورت کنید و از نظرات و تجربیات آنها در انتخاب استاد راهنما استفاده کنید.
- برقراری ارتباط با اساتید: با اساتید مدنظر خود تماس بگیرید و در مورد تمایل آنها به راهنمایی پایان نامه ی شما صحبت کنید.
- ارائه رزومه و پروپوزال: رزومه ی تحصیلی و پروپوزال خود را به اساتید مدنظر ارائه دهید و از آنها بخواهید که نظرات خود را در مورد موضوع و روش تحقیق شما ارائه دهند.
- انتخاب نهایی: با توجه به اطلاعات جمع آوری شده و نظرات اساتید، استاد راهنمای خود را انتخاب کنید.
نکات تکمیلی:
- در انتخاب استاد راهنما عجله نکنید و به طور کامل در مورد گزینه های مختلف تحقیق و بررسی کنید.
- در صورت تمایل می توانید بیش از یک استاد راهنما انتخاب کنید.
- در صورت بروز مشکل یا عدم رضایت از استاد راهنمای خود، می توانید با طی مراحل قانونی، نسبت به تغییر استاد راهنما اقدام کنید.
منابع مفید برای انتخاب استاد راهنما:
- سایت گروه آموزشی: در سایت گروه آموزشی خود می توانید لیست اساتید و اطلاعات مربوط به آنها را پیدا کنید.
- سیستم جامع آموزشی دانشگاه: در سیستم جامع آموزشی دانشگاه خود می توانید اطلاعات مربوط به اساتید و فعالیت های علمی آنها را مشاهده کنید.
- دانشجویان فارغ التحصیل: از دانشجویان فارغ التحصیل گروه آموزشی خود که با اساتید مختلف کار کرده اند، اطلاع کسب کنید.
در نهایت، به یاد داشته باشید که انتخاب استاد راهنما، تصمیمی مهم و تاثیرگذار در فرآیند انجام پایان نامه ی ارشد شما است.
2- وظایف استاد راهنما در پایان نامه ارشد: شرح دقیق و جامع
استاد راهنما، نقش کلیدی در هدایت و نظارت بر انجام پایان نامه ی ارشد ایفا می کند و به عنوان راهنمایی دلسوز و باتجربه، دانشجو را در مسیر انجام پژوهشی موفق و ارزشمند یاری می رساند. در این مطلب، به شرح دقیق و جامع وظایف استاد راهنما در پایان نامه ی ارشد می پردازیم.
نقش محوری استاد راهنما:
- هدایت و نظارت بر فرآیند پژوهش: استاد راهنما با دانش، تجربه و تخصص خود، دانشجو را در تمامی مراحل انجام پژوهش، از جمله انتخاب موضوع، تدوین پروپوزال، جمع آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل داده ها، نگارش و ویرایش پایان نامه راهنمایی و نظارت می کند.
- ارائه ی بازخورد و پیشنهادات سازنده: استاد راهنما موظف است به طور مرتب بازخوردهای لازم را در مورد پیشرفت کار دانشجو ارائه دهد و پیشنهادات سازنده ای برای ارتقای کیفیت پژوهش ارائه کند.
- حمایت علمی و انگیزشی: استاد راهنما باید از دانشجو در مسیر انجام پژوهش حمایت علمی و انگیزشی کند و با تشویق و ترغیب او، به افزایش انگیزه و تعهد دانشجو در انجام پژوهشی باکیفیت کمک کند.
- ارتباط با دانشجو: استاد راهنما باید ارتباطی موثر و سازنده با دانشجو برقرار کند و در جلسات منظم با او به بحث و گفتگو در مورد موضوع پژوهش، روش تحقیق، یافته ها و چالش های پیش رو بپردازد.
- تسهیل امور اداری: استاد راهنما می تواند در انجام امور اداری مربوط به پایان نامه، مانند معرفی دانشجو به داوران و پیگیری مراحل مربوط به دفاع از پایان نامه، به دانشجو یاری رساند.
وظایف خاص استاد راهنما در هر مرحله از انجام پایان نامه:
مرحله ی انتخاب موضوع و تدوین پروپوزال:
- ارائه ی لیست موضوعات پژوهشی پیشنهادی و مرتبط با تخصص استاد راهنما
- راهنمایی دانشجو در انتخاب موضوعی مناسب و قابل تحقیق
- کمک به دانشجو در تدوین پروپوزالی دقیق و منسجم
- ارائه ی بازخورد در مورد پروپوزال و پیشنهاد اصلاحات لازم
مرحله ی انجام پژوهش:
- تأیید روش تحقیق انتخابی توسط دانشجو
- ارائه ی راهنمایی در مورد نحوه ی جمع آوری اطلاعات و ابزارهای مورد نیاز
- نظارت بر پیشرفت کار دانشجو و ارائه ی بازخوردهای منظم
- کمک به دانشجو در حل مشکلات و چالش های احتمالی در حین انجام پژوهش
مرحله ی نگارش و ویرایش پایان نامه:
- ارائه ی راهنمایی در مورد ساختار و نگارش پایان نامه
- بررسی و ویرایش دقیق محتوای پایان نامه
- ارائه ی بازخورد در مورد وضوح، انسجام و علمی بودن متن
- کمک به دانشجو در ویرایش نهایی و آماده سازی پایان نامه برای ارائه
مرحله ی دفاع از پایان نامه:
- آماده سازی دانشجو برای ارائه ی موفق از پایان نامه
- تمرین ارائه ی محتوای پایان نامه با دانشجو
- حضور در جلسه ی دفاع و ارائه ی نظرات خود در مورد کیفیت پژوهش
نکات تکمیلی:
- تعهد و مسئولیت پذیری: استاد راهنما باید متعهد به انجام وظایف خود در قبال دانشجو باشد و به طور فعال در فرآیند انجام پایان نامه حضور داشته باشد.
- صبر و حوصله: استاد راهنما باید در برخورد با دانشجو صبور و حوصله مند باشد و به سوالات و ابهامات او به طور کامل پاسخ دهد.
- رازداری: استاد راهنما باید محتوای پایان نامه ی دانشجو را محرمانه نگه دارد و از افشا اطلاعات آن بدون اجازه ی دانشجو خودداری کند.
- رعایت انصاف و عدالت: استاد راهنما باید در برخورد با تمام دانشجویان خود عادلانه رفتار کند و از هرگونه تبعیض یا favoritism خودداری کند.
در پایان، انتخاب استاد راهنمای مناسب، نقشی اساسی در موفقیت دانشجو در انجام پایان نامه ی ارشد ایفا می کند.
3- ویژگی‌های یک استاد راهنمای خوب در پایان نامه ارشد: راهنمای انتخابی ایده‌آل
انتخاب استاد راهنما برای پایان نامه ارشد، تصمیمی مهم و سرنوشت‌ساز است که می‌تواند مسیر تحقیقاتی شما را به طور کلی تحت‌الشعاع قرار دهد. یک استاد راهنمای خوب نه تنها دانش و تخصص لازم را در حوزه ی مورد مطالعه شما دارد، بلکه می‌تواند با راهنمایی‌های دلسوزانه و صبورانه خود، شما را در انجام پژوهشی موفق و ارزشمند یاری رساند. در این مطلب، به بررسی ویژگی‌های یک استاد راهنمای خوب در پایان نامه ارشد می پردازیم و راهنمایی جامعی برای انتخابی ایده‌آل ارائه می دهیم.
ویژگی‌های کلیدی یک استاد راهنمای خوب:
1. تخصص و دانش:
- تخصص در حوزه ی موضوعی پایان نامه: استاد راهنما باید در حوزه ی موضوعی پایان نامه شما تخصص و دانش کافی داشته باشد و به ادبیات و روش های تحقیق در این حوزه آشنایی کامل داشته باشد.
- سابقه ی پژوهشی قوی: سابقه ی پژوهشی قوی استاد راهنما، نشان دهنده ی تسلط ایشان بر مبانی و اصول تحقیق و همچنین تجارب ارزشمند ایشان در انجام پژوهش های علمی است.
- آشنایی با جدیدترین یافته ها: استاد راهنما باید با جدیدترین یافته ها و تحولات در حوزه ی موضوعی پایان نامه آشنایی داشته باشد و دانش خود را به روز نگه دارد.
2. مهارت های ارتباطی و تعاملی:
- برقراری ارتباط موثر: استاد راهنمای خوب باید توانایی برقراری ارتباط موثر با دانشجو را داشته باشد و به طور واضح و شفاف با او در مورد موضوع پژوهش، روش تحقیق، یافته ها و چالش های پیش رو صحبت کند.
- شنونده ی فعال: استاد راهنما باید شنونده ای فعال باشد و به سوالات و ابهامات دانشجو با صبر و حوصله پاسخ دهد و نظرات و ایده های او را ارزش بگذارد.
- بازخورد سازنده: استاد راهنمای خوب باید بازخوردهای سازنده و مثبتی به دانشجو ارائه دهد و به او در ارتقای کیفیت پژوهش خود کمک کند.
3. تعهد و مسئولیت پذیری:
- تعهد به انجام وظایف: استاد راهنما باید به انجام وظایف خود در قبال دانشجو متعهد باشد و به طور فعال در فرآیند انجام پایان نامه حضور داشته باشد.
- رعایت زمان بندی: استاد راهنما باید به زمان بندی مشخصی برای ارائه ی بازخوردها و راهنمایی های خود پایبند باشد و از تأخیر در این مورد خودداری کند.
- حضور در جلسات: استاد راهنما باید در جلسات مربوط به پایان نامه، مانند جلسات هدایت و نظارت و جلسه ی دفاع، حضور فعال داشته باشد.
4. ویژگی های شخصیتی:
- صبوری و حوصله: استاد راهنمای خوب باید صبور و با حوصله باشد و در برخورد با دانشجو از خونسردی و تسلط بر اعصاب خود استفاده کند.
- انعطاف پذیری: استاد راهنما باید در برابر نظرات و ایده های دانشجو انعطاف پذیر باشد و برای شنیدن دیدگاه های مختلف آمادگی ذهنی داشته باشد.
- حمایت کننده: استاد راهنما باید از دانشجو در مسیر انجام پژوهش حمایت علمی و انگیزشی کند و با تشویق و ترغیب او، به افزایش انگیزه و تعهد دانشجو در انجام پژوهشی باکیفیت کمک کند.
5. نکات تکمیلی:
- در دسترس بودن: استاد راهنما باید در زمان های مشخصی برای مشاوره و راهنمایی دانشجو در دسترس باشد.
- تجربه ی راهنمایی دانشجویان
نقش استاد راهنما
در واقع استاد راهنما برای دانشجو به مثابه پدر و مادر می ماند که او را تحت راهنمایی خویش به کاری وادار کرده و در طول کار او را سرپرستی نموده است . طبیعی است که همان طور که دانشجو نگران کارخویش است ، استاد راهنما نیز همانند پدر و مادر که نگران اعمال فرزند خویش اند ، نگران کار دانشجو است . او میل دارد دانشجو به خوبی از عهده آموزش انجام کار برآید.
البته پدر و مادر تحت هر شرایطی ممکن است از فرزند خود دفاع کنند . اگرچه همه این چنین نیستند اما استاد راهنما به رغم این میل باطنی باید خونسرد باشد و از حد خود پا فراتر نگذارد و عدالت را دقیقا اجرا کند . او به مثابه یک قاضی و داور بی طرف است که نه از دانشجو بی جهت دفاع می کند نه اجازه می دهد که سوال کنندگان بحث را به انحراف بکشانند و یا حمله غیر منصفانه بنماید.
دانشجو خود نسبت به رساله خویش مسئول است و نباید تصور کند که استاد او مسئولیت هر کاری را می پذیرد . همچنین نباید انتظار داشته باشد که استاد در بحث ها از او دفاع کند . استاد در واقع هم راهنماست و هم ممتحن، چه بسا استاد راهنما آماده بودن رساله ها را جهت دفاع اعلام کند ولی در پایان جلسه دفاع ، دانشجو مجبور شود دوباره به اصلاحات در پایاننامه خود بپردازد.
در بین اعضای کارگروه دفاع ، نقش استاد راهنما از همه برجسته تراست . دانشجویان ، بسیاری از مسائل را می توانند از دانشجویان دیگری که قبلا پایاننامه و یا رساله را گذرانده اند ، سوال کنند . اما شنیدن از شخص استاد راهنما برای دانشجو لطف دیگری دارد . دانشجویان معمولا از استاد راهنما بسیار ممنون خواهند شد . چنانچه قبل ازجلسات رسمی مطالبی را به آن ها گوشزد و یا در کلاسهای سمینارتحقیق آنها را بیان کنند . عمده وظایف استاد راهنما به قبل از روز دفاع مربوط است .
اداره جلسه در روز دفاع به عهده استاد راهنماست . ولی در آغاز جلسه رئیس گروه آموزشی و یا رئیس دانشکده می توانند جلسه را با ذکر مقدماتی رسما آغاز کند و ادامه بحث را به استاد راهنما بسپارد.
علاوه بر استاد راهنما ، کارگروه پایاننامه – اگر در دانشکده ها وجود داشته باشد (البته برای دانشجویان دکتری با توجه به برگزاری جلسه دفاع از پروپوزال این کارگروه وجود دارد)-نیز دارای وظایفی است که اجرای دقیق آن وظایف ، موجب کمک به استاد راهنما و حمایت از فعالیت علمی دانشجواست .
این وظایف زیر بخشی از وظایف کارگروه پایاننامه و رساله به شرح زیر است:
- در طول جریان کار آموزش انجام پایاننامه و رساله به دانشجو مشاور می دهد .
- درباره اثر نوشتاری او قضاوت و مواد، قالب، سبک، دستور زبان، طرح، روش شناسی، فرایند کار و نتایج آن را بررسی می کند .
- با تصویب طرح پیشنهادی تحقیق راه مطالعه را باز می کند و به استاد راهنما برای دست یافتن به راهکارها کمک می کند .
- دستورالعمل و اجرای کار دانشجویی را تصویب و چنانچه با دستورالعمل های کلی تفاوت دارد به آن توجه می کند .
- نسخه نهایی را برای روز دفاع تصویب می کند .
- اطمینان حاصل می کند که به حقوق و مقدسات انسانی افراد اهانت و تعرضی نشده باشد .
در روز دفاع پایاننامه و یا رساله علی الاصول مدیر گروه آموزشی ، اعضای کارگروه پایاننامه و رساله را دعوت می کند . حضور استاد راهنما به عنوان محور اصلی و گرداننده جلسه الزامی است مگر اینکه عذری داشته باشد و رسما این مسئولیت را به عهده دیگری واگذار کند . برای اینکه جلسه دفاعیه از شور و ابهت بیشتری برخوردار باشد و از نظر علمی و کاربردی بتواند منشا اثرات و خیرات بیشتری باشد ، می توان از متخصصان موضوعی در این زمینه ، چه از دانشکده های دیگری یا سازمان ها و موسسات ذی ربط و ذی نفع، دعوت به عمل آورد .
این کار فواید زیر را در بر دارد:
ارتباط بین دستگاه های اجرایی و آموزشی را بیشتر می کند . آن ها از کار و مشکلات یکدیگر بیشتر مطلع شده و زمینه برای همکاری های گسترده آتی آن ها فراهم می شود .
به امر اطلاع رسانی کمک می کند ؛ زیرا اشاعه اطلاعات یکی از وظایف دستگاه های آموزشی است . هر واحد آموزشی موظف است در قالب موضوعات مطروحه به گسترش دانش و نیز جذب اطلاعات مورد لزوم کمک کند . این امر موجب تسهیل اجرای طرح های بعدی برای دانشجویان و استادان می شود . داشتن دستورالعمل مشخص از جانب واحد آموزشی و ترجیحا از طرف معاونت آموزشی دانشکده یا دانشگاه می تواند به تمرکز و نیز سازماندهی و استفاده بهینه از نتایج و دستاوردهای آن کمک کند .
موجب همکاری بیشتر دستگاههای اجرایی با طرح مورد مطالعه می شود . چنانچه موضوع رساله و پایاننامه مورد علاقه آنها باشد با دانشجو ارتباط برقرار می کنند و برای تکمیل طرح هزینه لازم را می پردازند .
حضور صاحب نظران و متخصصان از دیگر دانشکده ها و موسسات اجرایی، آموزشی و پژوهشی موجب ارائه پیشنهادهای سازنده می شود و به تکمیل طرح و اصلاح آن خواهد آموزش انجامید .
روز و مدت زمان دفاع به عواملی بستگی دارد که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
نوع پایاننامه و رساله:
معمولا زمان دفاع برای پایاننامه های کارشناسی ارشد وقت کمتری نسبت به رساله های دکتری می خواهد و این به خاطر اهمیت پایاننامه های دکتری، عمق و کثرت مراجع و منابع و اصالت آن است .
موضوع پایاننامه و رساله:
پایاننامه و رساله هایی که درباره موضوعات پرسابقه و پرماجراست بیشتر مورد نقد و اظهار نظر محققان و دیگر صاحب نظران قرار می گیرد . زیرا بحث به گونه ای است که از نظر بسیاری می تواند مورد توجه و اظهار نظر قرار گیرد . برخلاف موضوعات بکر و تازه که طبعا احاطه دانشجو و استاد راهنما نسبت به موضوع از دیگران بیشتر است .
شرکت کنندگان در جلسه دفاع :
اگر برای پایاننامه و رساله ای دعوت عام شود لازم است وقت بیشتری پیش بینی شود . برای دفاع پایاننامه های کارشناسی ارشد حداکثر حدود سه ساعت و برای رساله های دکتری حدود چهار ساعت را در نظر می گیرند . ولی چنانچه وضعیتی خاص نباشد حداکثردو ساعت کفایت می کند . البته به تظر می رسد در هر حالت بیش از سه ساعت برای دفاع رساله دکتری مطلوب نیست . زیرا در این فرصت ممتحنان به خوبی از توان دانشجو برای دفاع از بحث آگاه خواهند شد و اضافه بر آن موجب تضییع وقت و ورود در مسائل و مطالب غیر مربوط و موجب ملالت خاطر می شود.
