تعریف ترجمه از دیدگاه John Catford
جان کتفورد (John Catford)، زبان‌شناس و مترجم بریتانیایی، یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان در حوزه ترجمه به شمار می‌رود. او در کتاب خود با عنوان “اصول ترجمه” (A Theory of Translation) که در سال 1965 منتشر شد، به ارائه چارچوبی نظری برای درک و تحلیل فرآیند ترجمه پرداخت.
دیدگاه کتفورد بر مفهوم “برابرنهاد” (equivalence) استوار است. او معتقد است که ترجمه فرآیندی است که در آن مترجم تلاش می‌کند تا “برابرنهادی” برای متن مبدأ (SL) در متن مقصد (TL) پیدا کند.
برابرنهاد به معنای یافتن واحدی در TL است که با واحد مربوطه در SL از نظر معنا، ارزش و عملکرد (function) برابر باشد.
کتفورد دو نوع برابری را از یکدیگر متمایز می‌کند:
- برابرنهاد زبانی (Linguistic equivalence): این نوع برابری زمانی اتفاق می‌افتد که واحدهای SL و TL از نظر معنایی، دستوری و ساختاری معادل باشند.
- برابرنهاد فرهنگی (Cultural equivalence): این نوع برابری زمانی اتفاق می‌افتد که واحدهای SL و TL از نظر معنایی، دستوری و ساختاری معادل باشند و در عین حال، تاثیر فرهنگی مشابهی بر خواننده یا شنونده داشته باشند.
کتفورد همچنین سطوح مختلفی از برابری را در ترجمه معرفی می‌کند:
- سطح کلمه: در این سطح، مترجم به دنبال یافتن معادل مناسب برای هر کلمه در SL در TL است.
- سطح جمله: در این سطح، مترجم به دنبال یافتن ساختار جمله‌ای مناسب در TL است که معنای جمله SL را به طور کامل منتقل کند.
- سطح متن: در این سطح، مترجم به دنبال یافتن انسجام و یکپارچگی در متن TL است که مشابه انسجام و یکپارچگی متن SL باشد.
دیدگاه کتفورد در مورد ترجمه مورد استقبال گسترده‌ای قرار گرفته است و به عنوان یکی از پایه‌های اصلی نظریه ترجمه مدرن شناخته می‌شود. با این حال، برخی از منتقدان نیز به این دیدگاه ایراداتی وارد کرده‌اند.
یکی از ایرادات این است که دیدگاه کتفورد بر مفهوم “معادل” متمرکز است، در حالی که در فرآیند ترجمه عوامل دیگری نیز دخیل هستند، مانند هدف مترجم، مخاطب و زمینه فرهنگی.
ایراد دیگر این است که دیدگاه کتفورد به اندازه کافی به نقش خواننده یا شنونده در فرآیند ترجمه توجه نمی‌کند.
با وجود این ایرادات، دیدگاه کتفورد سهم قابل توجهی در درک ما از فرآیند ترجمه داشته است و همچنان به عنوان یک منبع مهم برای دانشجویان و پژوهشگران ترجمه به شمار می‌رود.
در ادامه، به برخی از مفاهیم کلیدی در دیدگاه کتفورد در مورد ترجمه می‌پردازیم:
- متن: مجموعه‌ای از واحدهای زبانی (مانند کلمات، جملات) که در یک زمینه خاص با هم مرتبط هستند.
- زبان مبدأ (SL): زبانی که متن اصلی در آن نوشته شده است.
- زبان مقصد (TL): زبانی که متن ترجمه شده به آن زبان نوشته می‌شود.
- مترجم: فردی که متن SL را به TL ترجمه می‌کند.
- برابرنهاد: واحدی در TL که با واحد مربوطه در SL از نظر معنا، ارزش و عملکرد برابر باشد.
- سطح برابری: میزان معادل بودن واحدهای SL و TL در ترجمه.
- هدف ترجمه: دلیل ترجمه متن SL به TL.
- مخاطب: کسی که متن ترجمه شده را می‌خواند یا می‌شنود.
- زمینه فرهنگی: مجموعه باورها، ارزش‌ها و آداب و رسوم که متن SL و TL در آن نوشته شده‌اند.
منابع:
- Catford, J. C. (1965). A theory of translation. Oxford University Press.
- Newmark, P. (1981). Approaches to translation. Pergamon Press.
- Nida, E. A., & Taber, C. R. (1969). The theory and practice of translation. United Bible Societies.
برای مطالعه بیشتر در مورد دیدگاه کتفورد در مورد ترجمه، می‌توانید به منابع ذکر شده در بالا مراجعه کنید.
تعریف ترجمه از دیدگاه John Catford
برای ترجمه نمی توان تعریف واحدی را ارائه داد. به طور کلی هر مترجم و زبان شناس با توجه به نگاه متفاوت و برداشتی که از ترجمه دارد، تعریف منحصر به فردی را ارائه می دهد. در این مطلب تعریف ترجمه از منظر نظریه پرداز صاحب نام ترجمه، John Catford بررسی می شود. وی از نقطه نظر زبان شناسی صنعت ترجمه را این طور بیان می کند.
ترجمه چیست؟
John Catford زبان شناس مشهوراسکاتلندی متولد 1917 معتقد است بدون در نظر گرفتن زبان شناسی نمی توان تعریف دقیقی از ترجمه ارائه داد. کتاب A Linguistic Theory of Translationحاوی اندیشه های این زبان شناس در باب ترجمه است.
تعریف ترجمه به صورت عمومی از دید John Catford زبان شناس برجسته: “فرآیند جایگزینی یک متن در یک زبان را با متن دیگر در زبان دیگر ترجمه کویند.” این تعریفی است که اغلب زبان شناس های نقش گرا با آن موافق می باشند. در حقیقت ترجمه جایگزینی عناصر متنی با معادل آن است.
در نگاه کلی ترجمه یک متن امری دشوار است که با توجه به عناصر متنی می توان از سطح متن و گرامر آگاهی یافت. متن مقصد در واقع ترجمه ای کامل نیست بلکه جایگزینی است برای متن مبدا که با معادل هایی شکل گرفته است.
John Catford متن را از نظر وسعت به ترجمه کامل (Full) و جزئی (Partial) یا ناقص تقسیم می کند. ترجمه آزاد و یا ترجمه کلمه به کلمه را در هر کدام این ترجمه ها مجاز می داند. این زبان شناس برجسته، متن معادل را به قسمتی از متن در زبان مقصد می گوید که در شرایط خاصی می تواند به جای متن اصلی قرار گیرد.
دیدگاه زبان شناس
وی مطالعات ترجمه را از زیر شاخه های زبان شناسی می داند در حالی که هم اکنون مطالعات ترجمه رشته ای مستقل تلقی نمی شود.
از نظر او ترجمه همیشه یک سویه و از زبان مبداء به زبان مقصد صورت می گیرد.در حالی که روابط بین زبان ها را می توان فرآیندی دو سویه در نظر گرفت که به هم وابسته است.
تاکید اصلی این زبان شناس بر معادل سازی است و بر روی معانی و روابط کلمات توجهی ندارد. این پروفسور زبان شناس با ارائه نظرات خود تحولی در تعریف ترجمه به وجود آورد.
