چکیده رساله یا تز: راهنمای نگارش و نکات کلیدی
چکیده، بخش فشرده و گویایی از رساله یا تز دکتری است که به ارائه ی خلاصه ای از مهمترین یافته ها، نتیجه گیری ها و دستاوردهای تحقیق می پردازد.
هدف از نگارش چکیده، آشنایی خواننده با محتوای اصلی رساله یا تز در کوتاه ترین زمان ممکن است. چکیده باید به گونه ای نگاشته شود که برای افراد متخصص و غیرمتخصص در رشته ی تحقیق قابل فهم باشد.
اهمیت نگارش چکیده:
- چکیده به خواننده کمک می کند تا قبل از مطالعه ی متن کامل رساله یا تز، از محتوای آن آگاهی پیدا کند و تصمیم بگیرد که آیا این تحقیق برای او مفید و جالب هست یا خیر.
- چکیده می تواند به عنوان یک ابزار مرجعی برای محققان و دانشجویان دیگر مورد استفاده قرار بگیرد.
- چکیده نقشی کلیدی در ارزیابی رساله یا تز توسط اساتید راهنما و داوران دارد.
ساختار چکیده:
چکیده باید شامل بخش های زیر باشد:
- عنوان: عنوان چکیده باید همان عنوان رساله یا تز باشد.
- مقدمه: در این بخش باید زمینه ی تحقیق، مسئله ی مطرح شده و اهمیت آن به طور خلاصه بیان شود.
- روش تحقیق: در این بخش باید نوع تحقیق، ابزارها و روش های جمع آوری اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل داده ها به طور مختصر توضیح داده شود.
- یافته ها: در این بخش باید مهمترین یافته ها و نتایج تحقیق به طور خلاصه ارائه شود.
- نتیجه گیری: در این بخش باید بر اساس یافته های تحقیق، نتیجه گیری و پیشنهادات ارائه شود.
نکات کلیدی در نگارش چکیده:
- چکیده باید به زبان فارسی روان و ساده نگاشته شود.
- از استفاده از اصطلاحات تخصصی غیرضروری خودداری کنید.
- چکیده باید مختصر و گویا باشد و از 1000 کلمه بیشتر نباشد.
- ساختار چکیده باید منظم و منطقی باشد.
- از جمله بندی واضح و دقیق استفاده کنید.
- به رعایت قواعد نگارش و دستور زبان توجه کنید.
- چکیده را به طور مرتب ویرایش و proofread کنید.
در اینجا چند نمونه از چکیده های رساله یا تز در زمینه های مختلف ارائه می شود:
- چکیده رساله دکتری در رشته ی فلسفه با عنوان “بررسی مفهوم عدالت در اندیشه ی افلاطون”
- چکیده پایان نامه ارشد در رشته ی مهندسی مکانیک با عنوان “طراحی و ساخت یک ربات خدماتی”
چطور برای رساله یا تز خود یک چکیده بنویسید؟
چکیده پایاننامه چیست؟
- چکیده جز مهمی از رساله‌یا‌تز شماست. در ابتدای رساله‌یا‌تز آورده می‌شود، احتمالا اولین شرح اساسی از کار شما خواهد بود که توسط یک شخص بیرونی خوانده می‌شود. شما بایست به چکیده پایاننامه به عنوان یک فرصت برای تعیین دقیق انتظارات بنگرید.
- چکیده، خلاصه‌ای از کل رساله‌یا‌تز شماست. این بخش تمامی اجزای کار شما را در یک قالب بسیار فشرده بیان می‌کند.
- یک چکیده اغلب می‌تواند به همراه عنوان رساله‌یا‌تز به عنوان یک متن، به تنهایی رسا باشد. در بیشتر بانک های اطلاعاتی پایاننامه ها، چکیده‌ی رساله‌یا‌تز‌ها قابل رویت است ولی متن کامل آنها قرار نمی‌گیرد. حتی ممکن است آنها در اعلان داوری رساله‌یا‌تز‌ها، ارائه گردند. بیشتر خوانندگانی که با چکیده‌ی شما در نمایه کتاب‌شناسی آشنا شده‌اند و یا ایمیل اعلان ارائه‌ی پژوهش شما را دریافت کرده‌اند، هرگز متن کامل آن را دریافت نمی‌کنند و یا برای ارائه حضور نمی‌یابند.
- یک چکیده صرفا یک مقدمه در قالب یک دیباچه یا پیشگفتار برای آماده‌سازی خواننده در جهت خواندن رساله‌یا‌تز نیست. علاوه بر آموزش انجام این کار، چکیده بایست قابلیت جایگزینی کل رساله‌یا‌تز را زمانی که وقت و فضای کافی برای کل متن موجود نیست، داشته باشد.
اندازه و ساختار چکیده پایاننامه
- در حال حاضر، بیشترین تعداد کلمات چکیده‌ی رساله‌یا‌تز‌های ثبت شده در آرشیو بین‌المللی کانادا در مقطع کارشناسی ارشد ۱۵۰ و در مقطع دکتری ۳۵۰ کلمه است. در کشور ما ایران، در بیشتر دانشگاه ها، قانون اندازه چکیده برای کارشناسی و ارشد 300 کلمه می باشد. در برخی از دانشگاه ها اجازه می دهند اندازه چکیده در مقطع دکتری به 400 کلمه هم برسد.
- شما ممکن است مایل باشید که چکیده‌ی رساله‌ی دکتری خود را به یک صفحه با فاصله خطوط دو برابر و حدود ۲۵۰ کلمه محدود نمایید تا چکیده شما دارای انسجام بصری بهتری باشد.
- ساختار چکیده‌ی شما بایست منعکس کننده ساختار کل رساله‌یا‌تز شما باشد و نماینده‌ی تمامی اجزای اصلی آن باشد.
- برای مثال اگر رساله‌یا‌تز شما دارای پنج بخش است (مقدمه، بررسی کارهای پیشین، روش‌شناسی، نتایج، نتیجه‌گیری)، بایست یک یا بیش از یک جمله برای خلاصه کردن هر بخش در نظر گرفته شود.
سوالات پژوهش خود را به وضوح مشخص نمایید:
- در خود رساله‌یا‌تز، سوالات پژوهش شما در تضمین اینکه چکیده منسجم و به طور منطقی ساختار‌بندی شده است، مهم است. آنها اسکلتی را خواهند ساخت که دیگر اجزا به آن پیوند می خورند.
- آنها بایست در نزدیکی ابتدای چکیده بیان گردند.
- تنها جا برای یک تا سه سوال وجود دارد. اگر بیش از سه سوال مهم در پژوهش شما وجود دارد، بایست سعی کنید که آنها را با استفاده از کاهش موارد کم اهمیت‌تر، دوباره ساختار بندی نمایید.
- نتایج را فراموش نکنید
- رایج‌ترین اشتباه در چکیده‌ها، عدم بیان نتایج است.
- گفتن اینکه چه‌کارهایی آموزش انجام داده‌اید، هدف اصلی رساله‌یا‌تز شما( و همچنین چکیده شما) نیست، بایست در مورد آنچه بدست آورده‌اید، سخن بگویید. اطلاعات دیگر نظیر روش‌های تحقیقاتی شما به دلیل صحه گذاردن روی ادعاهاییست که در نتایج به آن رسیده‌اید.
- تقریبا نیمه پایانی چکیده بایست به خلاصه کردن و تفسیر نتایج شما اختصاص یابد.
پرسش و پاسخ درباره چکیده رساله یا تز
1. چکیده رساله یا تز چیست؟
چکیده رساله یا تز یک خلاصه کوتاه و جامع از محتویات اصلی تحقیق است که در ابتدای رساله یا تز قرار می‌گیرد. هدف از چکیده این است که خواننده بتواند به‌سرعت و بدون نیاز به مطالعه تمام رساله، کلیات تحقیق، اهداف، روش‌ها، نتایج و اهمیت آن را درک کند.
2. چرا چکیده رساله یا تز مهم است؟
چکیده یکی از بخش‌های بسیار مهم یک رساله یا تز است زیرا:
- جذب توجه خواننده: چکیده باید به‌گونه‌ای نوشته شود که توجه خواننده را جلب کند و او را به مطالعه کامل رساله ترغیب کند.
- خلاصه‌سازی محتوا: این بخش خلاصه‌ای از تمام تحقیق است و به‌طور مختصر، مهمترین نکات تحقیق را بیان می‌کند.
- معرفی محتوای تحقیق: چکیده کمک می‌کند تا خواننده به‌طور سریع از موضوع تحقیق، اهداف، روش‌ها و نتایج آگاه شود.
3. چکیده رساله یا تز شامل چه مواردی است؟
چکیده رساله یا تز باید شامل بخش‌های زیر باشد:
- هدف تحقیق: بیان اهداف اصلی و سوالات تحقیق.
- روش تحقیق: توضیحی کوتاه درباره روش‌ها و تکنیک‌های تحقیقاتی به‌کار رفته.
- نتایج اصلی: بیان نتایج و دستاوردهای مهم تحقیق.
- اهمیت تحقیق: اشاره به اهمیت و کاربرد نتایج تحقیق در زمینه‌های مختلف.
در نوشتن چکیده باید از جملات ساده و مستقیم استفاده شود و هیچ‌گونه جزئیات اضافی نباید گنجانده شود.
4. چکیده چه تفاوتی با مقدمه دارد؟
در حالی که مقدمه رساله به معرفی کلی موضوع تحقیق، سوالات اصلی، پیشینه تحقیق و هدف از انجام تحقیق می‌پردازد، چکیده یک خلاصه بسیار کوتاه و دقیق از تحقیق است که به‌طور عمده بر روی نتایج تحقیق و اهمیت آن تمرکز دارد. چکیده باید در حدود 200-300 کلمه نوشته شود و در مقابل مقدمه، که ممکن است طولانی‌تر باشد، بسیار مختصر است.
5. چه نکاتی برای نوشتن چکیده رساله یا تز باید رعایت شود؟
برای نوشتن چکیده موثر باید نکات زیر را رعایت کرد:
- خلاصه و کوتاه باشد: چکیده باید کاملاً مختصر و به اندازه کافی جامع باشد تا تمام نکات اصلی تحقیق را پوشش دهد.
- بدون ارجاع به منابع و مراجع: در چکیده نباید از ارجاع به منابع یا مراجع استفاده شود.
- رویکرد اصلی تحقیق را نشان دهد: چکیده باید نشان‌دهنده رویکرد تحقیق و نتایج کلیدی آن باشد.
- شفاف و ساده نوشته شود: زبان چکیده باید ساده و قابل فهم باشد، طوری که هر خواننده‌ای بتواند آن را درک کند.
6. آیا چکیده باید حتماً قبل از انجام تحقیق نوشته شود؟
خیر، چکیده معمولاً پس از اتمام تحقیق و زمانی که نتایج اصلی به‌دست آمده‌اند، نوشته می‌شود. این به پژوهشگر کمک می‌کند که نتایج را به‌طور دقیق و صحیح در چکیده منعکس کند. اما ممکن است برخی دانشگاه‌ها از دانشجویان بخواهند که چکیده اولیه را قبل از شروع تحقیق نیز تهیه کنند تا استاد راهنما بتواند از آن برای ارزیابی طرح تحقیق استفاده کند.
7. چکیده رساله یا تز باید چه تعداد کلمه داشته باشد؟
چکیده باید در حدود 200 تا 300 کلمه باشد، البته این تعداد بسته به دستورالعمل‌های دانشگاه یا موسسه آموزشی ممکن است کمی متفاوت باشد. از آنجا که چکیده باید مختصر باشد، باید تمام نکات کلیدی تحقیق را در یک متن فشرده بیان کند.
8. آیا چکیده باید شامل جزئیات روش‌شناسی باشد؟
چکیده نباید وارد جزئیات دقیق روش‌شناسی تحقیق شود، بلکه باید به‌طور کلی و خلاصه اشاره‌ای به روش‌های استفاده‌شده در تحقیق داشته باشد. به‌عنوان مثال، باید اشاره شود که تحقیق از چه روشی (آزمایشی، شبیه‌سازی، مطالعه موردی و غیره) استفاده کرده است، بدون این که به جزئیات دقیق روش‌ها پرداخته شود.
9. چکیده به چه کسانی کمک می‌کند؟
چکیده بیشتر برای خوانندگانی که وقت کافی برای مطالعه کامل رساله ندارند، مفید است. این افراد شامل اساتید، پژوهشگران، دانشجویان دیگر، و همچنین کارشناسان صنعت و حرفه‌ای‌ها هستند که ممکن است به‌طور سریع نیاز به آگاهی از نتایج تحقیق داشته باشند.
10. آیا چکیده باید بعد از نوشتن کل رساله نوشته شود؟
بله، چکیده باید در نهایت پس از تکمیل تمام بخش‌های تحقیق و نوشتن متن اصلی رساله یا تز نوشته شود. این به این دلیل است که نویسنده باید از تمام نتایج و یافته‌ها آگاهی داشته باشد تا بتواند آنها را به‌درستی در چکیده خلاصه کند. همچنین، نوشتن چکیده در پایان، کمک می‌کند که نویسنده بتواند یک جمع‌بندی دقیق و کامل از تحقیق خود ارائه دهد.
