تعریف ترجمه از دیدگاه John Catford
جان کتفورد (John Catford)، زبان‌شناس و مترجم بریتانیایی، یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان در حوزه ترجمه به شمار می‌رود. او در کتاب خود با عنوان “اصول ترجمه” (A Theory of Translation) که در سال 1965 منتشر شد، به ارائه چارچوبی نظری برای درک و تحلیل فرآیند ترجمه پرداخت.
دیدگاه کتفورد بر مفهوم “برابرنهاد” (equivalence) استوار است. او معتقد است که ترجمه فرآیندی است که در آن مترجم تلاش می‌کند تا “برابرنهادی” برای متن مبدأ (SL) در متن مقصد (TL) پیدا کند.
برابرنهاد به معنای یافتن واحدی در TL است که با واحد مربوطه در SL از نظر معنا، ارزش و عملکرد (function) برابر باشد.
کتفورد دو نوع برابری را از یکدیگر متمایز می‌کند:
- برابرنهاد زبانی (Linguistic equivalence): این نوع برابری زمانی اتفاق می‌افتد که واحدهای SL و TL از نظر معنایی، دستوری و ساختاری معادل باشند.
- برابرنهاد فرهنگی (Cultural equivalence): این نوع برابری زمانی اتفاق می‌افتد که واحدهای SL و TL از نظر معنایی، دستوری و ساختاری معادل باشند و در عین حال، تاثیر فرهنگی مشابهی بر خواننده یا شنونده داشته باشند.
کتفورد همچنین سطوح مختلفی از برابری را در ترجمه معرفی می‌کند:
- سطح کلمه: در این سطح، مترجم به دنبال یافتن معادل مناسب برای هر کلمه در SL در TL است.
- سطح جمله: در این سطح، مترجم به دنبال یافتن ساختار جمله‌ای مناسب در TL است که معنای جمله SL را به طور کامل منتقل کند.
- سطح متن: در این سطح، مترجم به دنبال یافتن انسجام و یکپارچگی در متن TL است که مشابه انسجام و یکپارچگی متن SL باشد.
دیدگاه کتفورد در مورد ترجمه مورد استقبال گسترده‌ای قرار گرفته است و به عنوان یکی از پایه‌های اصلی نظریه ترجمه مدرن شناخته می‌شود. با این حال، برخی از منتقدان نیز به این دیدگاه ایراداتی وارد کرده‌اند.
یکی از ایرادات این است که دیدگاه کتفورد بر مفهوم “معادل” متمرکز است، در حالی که در فرآیند ترجمه عوامل دیگری نیز دخیل هستند، مانند هدف مترجم، مخاطب و زمینه فرهنگی.
ایراد دیگر این است که دیدگاه کتفورد به اندازه کافی به نقش خواننده یا شنونده در فرآیند ترجمه توجه نمی‌کند.
با وجود این ایرادات، دیدگاه کتفورد سهم قابل توجهی در درک ما از فرآیند ترجمه داشته است و همچنان به عنوان یک منبع مهم برای دانشجویان و پژوهشگران ترجمه به شمار می‌رود.
در ادامه، به برخی از مفاهیم کلیدی در دیدگاه کتفورد در مورد ترجمه می‌پردازیم:
- متن: مجموعه‌ای از واحدهای زبانی (مانند کلمات، جملات) که در یک زمینه خاص با هم مرتبط هستند.
- زبان مبدأ (SL): زبانی که متن اصلی در آن نوشته شده است.
- زبان مقصد (TL): زبانی که متن ترجمه شده به آن زبان نوشته می‌شود.
- مترجم: فردی که متن SL را به TL ترجمه می‌کند.
- برابرنهاد: واحدی در TL که با واحد مربوطه در SL از نظر معنا، ارزش و عملکرد برابر باشد.
- سطح برابری: میزان معادل بودن واحدهای SL و TL در ترجمه.
- هدف ترجمه: دلیل ترجمه متن SL به TL.
- مخاطب: کسی که متن ترجمه شده را می‌خواند یا می‌شنود.
- زمینه فرهنگی: مجموعه باورها، ارزش‌ها و آداب و رسوم که متن SL و TL در آن نوشته شده‌اند.
منابع:
- Catford, J. C. (1965). A theory of translation. Oxford University Press.
- Newmark, P. (1981). Approaches to translation. Pergamon Press.
- Nida, E. A., & Taber, C. R. (1969). The theory and practice of translation. United Bible Societies.
برای مطالعه بیشتر در مورد دیدگاه کتفورد در مورد ترجمه، می‌توانید به منابع ذکر شده در بالا مراجعه کنید.
تعریف ترجمه از دیدگاه John Catford
برای ترجمه نمی توان تعریف واحدی را ارائه داد. به طور کلی هر مترجم و زبان شناس با توجه به نگاه متفاوت و برداشتی که از ترجمه دارد، تعریف منحصر به فردی را ارائه می دهد. در این مطلب تعریف ترجمه از منظر نظریه پرداز صاحب نام ترجمه، John Catford بررسی می شود. وی از نقطه نظر زبان شناسی صنعت ترجمه را این طور بیان می کند.
ترجمه چیست؟
John Catford زبان شناس مشهوراسکاتلندی متولد 1917 معتقد است بدون در نظر گرفتن زبان شناسی نمی توان تعریف دقیقی از ترجمه ارائه داد. کتاب A Linguistic Theory of Translationحاوی اندیشه های این زبان شناس در باب ترجمه است.
تعریف ترجمه به صورت عمومی از دید John Catford زبان شناس برجسته: “فرآیند جایگزینی یک متن در یک زبان را با متن دیگر در زبان دیگر ترجمه کویند.” این تعریفی است که اغلب زبان شناس های نقش گرا با آن موافق می باشند. در حقیقت ترجمه جایگزینی عناصر متنی با معادل آن است.
در نگاه کلی ترجمه یک متن امری دشوار است که با توجه به عناصر متنی می توان از سطح متن و گرامر آگاهی یافت. متن مقصد در واقع ترجمه ای کامل نیست بلکه جایگزینی است برای متن مبدا که با معادل هایی شکل گرفته است.
John Catford متن را از نظر وسعت به ترجمه کامل (Full) و جزئی (Partial) یا ناقص تقسیم می کند. ترجمه آزاد و یا ترجمه کلمه به کلمه را در هر کدام این ترجمه ها مجاز می داند. این زبان شناس برجسته، متن معادل را به قسمتی از متن در زبان مقصد می گوید که در شرایط خاصی می تواند به جای متن اصلی قرار گیرد.
دیدگاه زبان شناس
وی مطالعات ترجمه را از زیر شاخه های زبان شناسی می داند در حالی که هم اکنون مطالعات ترجمه رشته ای مستقل تلقی نمی شود.
از نظر او ترجمه همیشه یک سویه و از زبان مبداء به زبان مقصد صورت می گیرد.در حالی که روابط بین زبان ها را می توان فرآیندی دو سویه در نظر گرفت که به هم وابسته است.
تاکید اصلی این زبان شناس بر معادل سازی است و بر روی معانی و روابط کلمات توجهی ندارد. این پروفسور زبان شناس با ارائه نظرات خود تحولی در تعریف ترجمه به وجود آورد.
پرسش و پاسخ درباره عبارت “تعریف ترجمه از دیدگاه John Catford”
1. جان کتفورد کیست؟
پاسخ:
جان کتفورد (John Catford) زبان‌شناس و نظریه‌پرداز برجسته در زمینه ترجمه‌شناسی است. او بیشتر به‌خاطر کتاب‌های خود در زمینه نظریه ترجمه شناخته می‌شود و به عنوان یکی از پیشگامان و تأثیرگذاران در عرصه نظریه ترجمه مطرح است. یکی از آثار مهم او “A Linguistic Theory of Translation” (نظریه‌ای زبانی درباره ترجمه) است که در آن به بررسی و تحلیل فرآیند ترجمه از دیدگاه زبان‌شناسی می‌پردازد.
2. تعریف ترجمه از دیدگاه جان کتفورد چیست؟
پاسخ:
جان کتفورد ترجمه را به‌عنوان یک فرآیند زبانی تعریف می‌کند که در آن متن یا گفتار از یک زبان به زبان دیگر منتقل می‌شود. در کتاب خود، او ترجمه را به‌عنوان انتقال پیام‌ها از یک زبان به زبان دیگر توصیف می‌کند، به‌گونه‌ای که تمامی معانی، نکات و ساختارهای دستوری به‌طور دقیق و صحیح حفظ شود. برای کتفورد، ترجمه فرایندی است که باید بر اساس اصول زبان‌شناختی و ساختارهای دستوری هر دو زبان انجام گیرد تا پیام‌ها به‌درستی منتقل شوند.
3. جان کتفورد چگونه ترجمه را از لحاظ زبانی بررسی می‌کند؟
پاسخ:
کتفورد ترجمه را از منظر زبان‌شناسی به‌دقت تحلیل می‌کند و آن را به‌عنوان فرآیندی می‌بیند که در آن معانی، ساختارهای دستوری، و واژگان از یک زبان به زبان دیگر منتقل می‌شوند. او معتقد است که ترجمه نباید صرفاً به کلمات و جملات توجه کند، بلکه باید به روابط معنایی و زبانی نیز پرداخته و سعی کند که پیام‌ها و مفاهیم اصلی به‌درستی منتقل شوند. به این ترتیب، ترجمه از نظر کتفورد بیشتر به‌عنوان یک عمل زبانی و ساختاری تعریف می‌شود تا فقط انتقال کلمات از یک زبان به زبان دیگر.
4. جان کتفورد چه تفاوتی بین “معادل‌سازی” و “ترجمه” قائل است؟
پاسخ:
جان کتفورد در نظریه خود تفاوتی میان “معادل‌سازی” و “ترجمه” قائل است. او اعتقاد دارد که معادل‌سازی به معنای یافتن معادل‌هایی برای واژگان و ساختارهای زبان مبدا در زبان مقصد است، در حالی که ترجمه یک فرآیند پیچیده‌تر است که شامل انتقال معانی، مفاهیم و بافت زبانی است. از نظر کتفورد، معادل‌سازی در ترجمه می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مفید استفاده شود، اما ترجمه به‌طور کلی باید فراتر از معادل‌سازی لغوی رفته و به اصول زبانی و ساختاری هر دو زبان توجه کند.
5. کتفورد ترجمه را چگونه به‌طور عملی تقسیم‌بندی می‌کند؟
پاسخ:
کتفورد ترجمه را به دو بخش اصلی تقسیم می‌کند:
- ترجمه تحت‌اللفظی (Literal Translation): در این نوع ترجمه، بیشتر سعی می‌شود که معانی کلمات به‌صورت مستقیم از زبان مبدا به زبان مقصد منتقل شود.
- ترجمه معنایی (Semantic Translation): در این نوع، توجه بیشتر به معانی و مفاهیم کلی جملات و متون است تا اینکه فقط کلمات به کلمات منتقل شوند.
او بر این باور است که برای موفقیت در ترجمه، مترجم باید به هر دو نوع ترجمه توجه داشته باشد و انتخاب روش ترجمه باید متناسب با نوع متن و هدف آن باشد.
6. جان کتفورد چگونه ترجمه را به‌عنوان یک فرآیند زبانی پیچیده می‌بیند؟
پاسخ:
جان کتفورد ترجمه را یک فرآیند پیچیده می‌بیند زیرا باید علاوه بر دقت در انتخاب کلمات، به ساختارهای دستوری و معنای پیام نیز توجه کند. به‌طور مثال، هنگام ترجمه یک جمله از زبان مبدا به زبان مقصد، مترجم باید به دقت معانی لغات، مفاهیم دستوری، و شیوه‌های خاص بیان در هر زبان را در نظر گیرد. این فرآیند نیازمند درک عمیق از زبان‌ها و توانایی انتقال دقیق مفاهیم است، بدون اینکه اصالت و معنای اصلی از دست برود.
7. چرا ترجمه از دیدگاه جان کتفورد فقط به جابجایی کلمات محدود نمی‌شود؟
پاسخ:
جان کتفورد معتقد است که ترجمه بیشتر از جابجایی کلمات است، زیرا در ترجمه باید به ساختارهای دستوری، فرهنگی و مفهومی زبان‌ها نیز توجه شود. کلمات در هر زبان ممکن است بار معنایی خاصی داشته باشند که در زبان مقصد معادل دقیقی نداشته باشد. بنابراین، ترجمه باید فرآیندی باشد که در آن نه تنها کلمات، بلکه پیام، حس و معنای کلی متن منتقل شود. به‌این‌ترتیب، ترجمه باید دقیق و متناسب با بافت فرهنگی و زبانی هر دو زبان صورت گیرد.
8. از دیدگاه جان کتفورد، چه عواملی در موفقیت ترجمه تاثیرگذار است؟
پاسخ:
جان کتفورد عواملی همچون تسلط کامل بر دو زبان مبدا و مقصد، درک صحیح از فرهنگ هر دو زبان، توانایی تحلیل ساختارهای دستوری و معنایی متن، و دقت در انتخاب معادل‌های مناسب را از عوامل مؤثر در موفقیت ترجمه می‌داند. از نظر او، یک مترجم موفق باید قادر باشد تا مفاهیم را نه تنها از لحاظ واژگانی بلکه از نظر ساختاری و معنایی نیز به‌درستی انتقال دهد.
9. چه تفاوتی میان ترجمه‌شناسی جان کتفورد و دیگر نظریه‌پردازان ترجمه وجود دارد؟
پاسخ:
یکی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد نظریه جان کتفورد این است که او بیشتر به ترجمه از منظر زبان‌شناسی پرداخته و به اهمیت دقت در سطح واژگان و ساختارهای دستوری تأکید دارد. در مقایسه با سایر نظریه‌پردازان، که ممکن است به ترجمه از جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی یا روان‌شناختی آن نگاه کنند، کتفورد بیشتر بر روی اصول زبان‌شناختی و نحوه انتقال دقیق مفاهیم و ساختارهای زبانی تأکید دارد.
10. چرا مطالعه نظریه ترجمه جان کتفورد برای مترجمان مفید است؟
پاسخ:
مطالعه نظریه جان کتفورد برای مترجمان مفید است زیرا این نظریه به آن‌ها ابزارهای تحلیلی می‌دهد که بتوانند فرآیند ترجمه را به‌طور دقیق‌تر و علمی‌تری انجام دهند. با استفاده از این نظریه، مترجمان می‌توانند بهتر معانی را منتقل کرده و از اشتباهات رایج در ترجمه‌های تحت‌اللفظی یا نادرست جلوگیری کنند. همچنین این نظریه کمک می‌کند تا مترجم‌ها به دقت به ساختارهای زبانی و معنایی هر دو زبان توجه داشته باشند.
نتیجه‌گیری:
جان کتفورد یکی از تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان در زمینه ترجمه است که ترجمه را فرایندی زبانی و ساختاری می‌بیند و بر اهمیت حفظ معانی و ساختارهای زبانی در ترجمه تأکید می‌کند. از دیدگاه او، موفقیت در ترجمه به مهارت در انتخاب معادل‌های درست و توجه به جنبه‌های فرهنگی و دستوری هر دو زبان بستگی دارد.
